به گزارش «شیعه نیوز»، شورای علمای تاجیکستان بخشی از بدنه رسمی ساختار مذهبی تاجیکستان می‌باشد. این شورای 9 نفره اگرچه دارای رسالتی صرفا مذهبی و با درجه استقلال کمتری در مقایسه با کمیته دولتی امور دینی است، لکن، پیوستگی مذهب و سیاست در تاجیکستان اجازه چنین تفکیکی را به این شورا نمی‌دهد. موضع‌گیری در بسیاری از مسائل اسلامی این روزها پیوندهای بسیاری با سیاست می‌یابد. یکی از پرحاشیه‌ترین تصمیمات سیاسی با درون‌مایه مذهبی این شورا در خصوص حزب نهضت اسلامی تاجیکستان بوده است. موردی که اخیرا فراتر از این حزب رفته و در راستای جریانات ایران‌هراسی و شیعه‌هراسی، جمهوری اسلامی ایران را نیز شامل شده است. در همین راستا در این گزارش به بررسی برخی مواضع سیاسی این شورای مذهبی در تاجیکستان می‌پردازیم.
روزه گرفتن برای کارگران نیروگاه راغون واجب نیست!
چندی پیش و در آستانه ماه مبارک رمضان، شورای علما در فتوایی عجیب اعلام کرد که روزه گرفتن برای کارگران در نیروگاه راغون واجب نیست. در این راستا در جریان بایدید هیاتی از شورای علما از این نیروگاه، عثمانعلی نوراف، معاون رئیس شورای علمای تاجیکستان به کارگران این نیروگاه گفته بود که روزه‌شان را به تاخیر بیندازند و این فتوا منطبق بر احادیث و آیات قرآن صادر شده است[1]. این در حالی است که چندی پیش از این، امامعلی رحمان با اشاره تلویحی به اهمیت سد راغون گفته بود که روزه گرفتن بدون فکر درباره آینده نشان‌گر یک مسلمان واقعی بودن نیست. سد راغون با 335 متر ارتقاع بلندترین سد دنیا و یکی از بزرگترین پروژه‌های رحمان در تاجیکستان است[2]. گفته می‌شود بر اساس نظر دولت و برای به تاخیر نیافتادن عملیات ساخت و ساز این سد، چنین فتوایی از سوی شورای علما صادر شده است.
قانون ممنوعیت گذاشتن ریش
یکی از قوانین عجیب دولت تاجیکستان که گفته شده در راستای مبارزه با تروریسم صورت گرفته است، ممنوعیت گذاشتن ریش برای مردان کمتر از 35 سال بود. بر این اساس افرادی کمتر از این در صورت گذاشتن ریش بازداشت و ریش آنها تراشیده خواهد شد. در همین راستا ریاست شورای علما همسوی با دولت تصریح می‌کند که این قانون برای امنیت شهروندان تاجیک است. سیدمکرم عبدالقادرزاده در این زمینه گفته بود: این اقدام صرفا از جنبه امنیتی و اصولا برای مطابقت ظاهر واقعی انسان‌ها با عکس شناسنامه و گذرنامه‌هایشان اجرا شده است. وی همچنین این اقدام را برای شناسایی شهروندان تاجیک از عناصر گروه‌های مختلف تروریستی از افغانستان می‌شمارد[3].
سیاست‌های پوشش(حجاب) در تاجیکستان
یکی از دیگر تصمیمات پرحاشیه دولت تاجیکستان در خصوص پوشش زنان تاجیک بود که به رغم ایجاد محدودیت‌ها برای حجاب، با حمایت شورای علما و کمیته دینی مواجه شد. رحمان پیش از این گفته بود پوشیدن حجاب و کورکورانه تقلید‌کردن از فرهنگی که برای ما بیگانه است، نشانه والایی از اخلاق و عقیده در بین زنان نیست. در همین راستا طی کنفرانسی خبری، در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر این که آیا با این وضعیت پوشیدن حجاب برای زنان در تاجیکستان منع می‌شود، رئیس شورای علما پاسخ داد: ملت تاجیک طی 1400 سال پیرو اسلام بوده و در این مدت، لباس‌های ملی خود را بر تن داشته است[4]. پیش از این نیز معاون مفتی از پوشیدن سترپوش(حجاب) توسط زنان تاجیک انتقاد کرده بود[5].
فضاسازی علیه حزب نهضت اسلامی تاجیکستان
پیش از انحلال حزب نهضت اسلامی تاجیکستان، یکی از مهم‌ترین بخش‌های سناریوی حذف این جناح سیاسی توسط شورای علمای تاجیکستان صورت گرفت. در این راستا شاهد آن بوده‌ایم طی سال‌های 2014 تا 2015، اعضای شورای علما مواضع بسیاری علیه این حزب اتخاذ نموده بودند. به عنوان مثال در یکی از این موارد در ژانویه 2015، درست چند ماه پیش از آن که دادگاه عالی تاجیکستان این حزب را ممنوعه اعلام کند، سیدمکرم عبدالقادرزاده، رئیس شورای علما طی یک سخنرانی در کولاب با انتقاد شدید از تبلیغات حزب نهضت اسلامی تاجیکستان انتقاد کرده و با یادآور شدن سال‌های نخستین دهه 1990، می‌گوید «دین را آلوده نکنید»[6]. علاوه بر این در فوریه 2015، شورای علمای مرکز اسلامی در بیانیه‌ای اعلام می‌کند که اسلام نیاز به هیچ حزبی ندارد. این شورا همچنین در این زمان بدون اشاره به نام تنها حزب اسلام‌گرای تاجیکستان، تصریح می‌کند «افرادی که از نام اسلام تفرقه‌اندازی می‌کنند مشرک و منافق هستند»[7].
ممنوعیت فعالیت حزب نهضت اسلامی و تروریستی اعلام کردن آن
یکی دیگر از اقدامات سیاسی شورای علمای تاجیکستان، تلاش در راستای ممنوعیت فعالیت حزب نهضت اسلامی تاجیکستان بوده است. در این راستا دور گفته می‌شود ممنوعیت فعالیت این حزب بنا بر متن پیشنهادی این شورا صورت گرفته است. متنی که به باور تنظیم کنندگان آن حزب نهضت اسلامی برای جامعه تاجیکستان خطرناک تشخیص داده شده و بر تعطیلی آن برای انچه منفعت جامعه و مردم تاجیک عنوان شده، تاکید شده است. تا جایی که ملا سعید اکبر، معاون رئیس شورای علمای اسلامی تاجیکستان خواستار تهیه درخواست رسمی به عنوان دولت این کشور جهت برگزاری همه‌پرسی با هدف منع فعالیت حزب نهضت اسلامی شد[8]. در فرایند اعلام ممنوعیت نیز این شورا نهایت همکاری را با دولت تاجیکستان و دادگاه عالی این کشور در این زمینه صورت داد. علاوه بر این، شورای مذکور نهایت همراهی را برای تروریستی اعلام کردن این حزب با دولت تاجیکستان صورت داده است.
تروریستی اعلام کردن جنبش گولن
موضع سیاسی دیگری که شورای علمای تاجیکستان طی سال‌های اخیر اتخاذ نموده است، تروریستی خواندن جنبش فتح‌الله گولن بوده است. در این راستا، رئیس شورای علمای تاجیکستان در دیدار با مفتی شهر استانبول، جنبش فتح‌الله گولن را در کنار حزب نهضت اسلامی، یک گروه تروریستی می‌نامد[9]. علاوه بر این وی در مصاحبه دیگری با خبرنگاران ترک مجددا بر این موضوع تاکید کرده و این جنبش را نیز مجددا یک گروه تروریستی اعلام می‌کند[10].
حمایت از عملیات شاخه زیتون ترکیه در عفرین
رئیس شورای علمای تاجیکستان همچنین در مصاحبه دیگری که با خبرگزاری آناتولی ترکیه صورت می‌گیرد، با حمایت از عملیات شاخه زیتون ترکیه در منطقه عفرین سوریه حمایت کرده و در این زمینه می‌گوید: اگر این عملیات خیرخواهانه انجام نگیرد، مردم این منطقه از چه کسی طلب یاری کرده و چه سرنوشتی برای آنها رقم خواهد خورد. به طور مثال اگر به موقع در افغانستان نیز اقدامات لازم صورت می گرفت، گروه‌های تروریستی و ظلمی که اکنون شاهد آن هستیم در این کشور را شاهد نبودیم و الان افغانستان اوضاع بهتری داشت. خداوند نیز در آیات خود فرموده است که اگر کسی یک نفر را نجات بدهد، زنده کند، انگار همه مردم را زنده کرده است[11].
مورد اخیر موضع‌گیری علیه جمهوری اسلامی ایران
مواضع سیاسی این شورا جمهوری اسلامی ایران را نیز در بر گرفته و هفته گذشته در اقدامی ضدایرانی، این شورا طی بیانیه‌ای تحت عنوان «ما ز ایران چشم دوستی داشتیم» که در سایت کمیته دینی تاجیکستان نیز منتشر شد، جمهوری اسلامی ایران را به حمایت از تروریسم متهم می‌کند. این شورا در بخشی از بیانیه‌اش می‌گوید: ایران در ناآرام کردن و در به خاک و خون کشیده شدن افغانستان و عراق، سوریه و یمن دست دارد و از این چه فایده‌ای دیده است که باز می‌خواهد توسط چند نفر اغواگران هم‌زبان خود کشور آباد تاجیکستان را ناآرام کند[12]. این موضع شورای علما در حالی صورت می‌گیرد که چند روز پیش امامعلی رحمان نیز جمهوری اسلامی ایران را به مواردی مشابه متهم نموده بود.
سکوت در برابر انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس و جنایات صهیونیست‌ها
این مواضع سیاسی شورای علمای تاجیکستان در حالی است که در خصوص تحولات مهم جهان اسلام این شورا سکوت کرده است. یکی از مهم‌ترین موارد از این دست، انتقال سفارت ایالات متحده به بیت‌المقدس و جنایات صهیونیست‌ها در یوم النکبه است با کشته و زخمی کردن مردان، زنان و کودکات فلسطینی معترض همراه بوده است. در حالی که مراجع مذهبی و روحانیون مسلمان در اقصی نقاط جهان این اقدام ترامپ و جنایت صهیونیست‌ها را محکوم کردند.
تاجیکستان: حکومت دنیوی یا دین‌ابزار؟
با نگاه به مواضع سیاسی شورای علمای مرکز اسلامی تاجیکستان می‌توان به چند نکته اشاره کرد. نخست آن که مواضع سیاسی این شورا تا کنون صرفا در مواردی صورت گرفته که بنا به درخواست و یا تحت فشار دولت بوده است. طبیعتا پیدا کردن موضعی سیاسی توسط شورای علما که خلاف مواضع و منافع دولت تاجیکستان باشد، امری محال است. دوم؛ مواضع صورت گرفته را نمی‌توان مواضعی حقیقی و برآمده از نگاه علما و روحانیون تاجیک در نظر گرفت. حتی شاید اعضای 9 نفره شورای علما نیز با برخی از مواضع اعلام شده مخالف بوده، اما فضای سیاسی تاجیکستان چنین موضع‌گیری را برای آنها ایجاب نموده است. و آخرین نکته این که دولت تاجیکستان خود را حکومتی صاحب استقلال، حقوق‌بنیاد و دنیوی معرفی می‌کند و همواره با ادعای سکولاریسم، دخالت دین در سیاست را مذموم دانسته و ممنوع کرده است. اما با ملاحظه مواضع سیاسی دولت در می‌یابیم در مواردی که منافع دولت ایجاب می‌کرده، دین در راستای این منافع به کار گرفته شده است. ممنوعیت فعالیت حزب نهضت اسلامی، عدم وجوب روزه گرفتن برای کارکنان در سد راغون و ... همه نمونه‌های بارزی از این امر هستند. لذا شاید دین‌ابزاری را بتوان وجهه بارزتری از حکومت تاجیکستان در نظر گرفت.
پی‌نوشت‌ها:
[1] Tajikistantimes, (2018/5/22), Шӯрои уламо: � ӯза дар � оғун шарт нест, http://tajikistantimes.com/tajikistan/sh-roi-ulamo-r-za-dar-ro-un-shart-nest/.
[2] Arabnews, (2018/5/22), Clerics in Tajikistan recommend dam-builders skip Ramadan, http://www.arabnews.com/node/1307641/world.
[3] � адиои Озодӣ, (2017/10/21), � аиси Шӯрои уламо: "Манъи риш сирф ҷанбаи амниятӣ дорад”, https://www.ozodi.org/a/28807755.html.
[4] Aхбор, (2017/7/12), ПУШТИБОНИИ МУФТӢ ВА КУМИТАИ ДИН АЗ ТАЛАБИ П� ЕЗИДЕНТ ДА� БО� АИ ҲИҶОБ, http://akhbor.com/-p2711-120.htm.
[5] Ориён, (2017/7/7), Интиқоди ноиби муфтӣ аз шеваи сатрпӯшии занони тоҷик, http://orien.info/din/6922-intiodi-noibi-muft-az-shevai-satrpshii-zanoni-toik.html.
[6] � адиои Озодӣ, (2015/1/19), "Динро олуда накунем!" Даъвати раиси Шӯрои уламо аз ҲНИТ (ВИДЕО), https://www.ozodi.org/a/head-of-islamic-council-about-misusing-religious-sentiments-in-election/26801916.html.
[7] � ӯзномаи Хатлон, (2015/2/24), Шӯрои уламо: Ислом ба ҳеҷ гуна ҳизб ниёз надорад, http://khatlon-ruznoma.tj/401-shroi-ulamo-islom-ba-e-guna-izb-niez-nadorad.html.
[8] خبر و تفسیر برون‌مرزی صدا و سیما، (19/1/1394)، انتقاد از تلاش دولت تاجیکستان برای اعمال ممنوعیت فعالیت برای حزب نهضت اسلامی، http://news.irib.ir/commentaries/item/65981.
[9] Asia-Plus, (2017/10/19), Муфтиёни Тоҷикистону Истанбул кӯшиши табаддулотҳо дар кишварҳоро маҳкум карданд, https://news.tj/tj/news/tajikistan/society/20171019/muftiyoni-toikistonu-istanbul-kshishi-tabadduloto-dar-kishvaroro-makum-kardand.
[10] Кумитаи оид ба корҳои дин, (2018/2/1), САИДМУКА� � АМ АБДУҚОДИ� ЗОДА БА � ӮЗНОМАНИГО� ОНИ ТУ� К: НАҲЗАТИЁН АЗ НЕКБИНИҲОИ ҲУКУМАТ СӮИСТИФОДА КА� ДАНД, http://din.tj/?q=node/564.
[11] خبرگزاری آناتولی، (1/2/2018)، حمایت مفتی تاجیکستان از عملیات شاخه زیتون ترکیه در عفرین، https://www.aa.com.tr/fa/1050509.
[12] � адиои Озодӣ, (2018/5/23), Шӯрои уламои Тоҷикистон гуфт, "Эрон шоистаи дӯстӣ нест", https://www.ozodi.org/a/tajik-iran-accused-on-terrorism/29245475.html.