در آستانه ضرب‌الاجل رئیس‌جمهوری آمریکا برای تایید یا رد برجام و در شرایطی‌که هنوز چند روز از تایید وزیر امور خارجه جدید دولت ترامپ نمی‌گذرد، مایک پمپئو اولین دور از سفرهای خارجی خود را به عربستان و با هدف مذاکره و افزایش فشار برای تحریم‌های ایران آغاز کرده است. پمپئو با این هدف راهی خاورمیانه شده تا مقامات ارشد در عربستان سعودی، اسرائیل و اردن، سه متحد اصلی آمریکا در منطقه را، از رویکرد دولت ترامپ نسبت به جمهوری اسلامی ایران باخبر کند. پمپئو که به مواضع سخت و تند علیه ایران مشهور است، درصدد است ضمن فراخوان حمایت برای تحریم‌های جدید ایران، پروژه فشار منطقه‌ای بر تهران را با محوریت عربستان سعودی و اسرائیل که سال گذشته با سفر دونالد ترامپ به ریاض کلید خورد، با قدرت بیشتری ادامه دهد. در همین ارتباط، مایک پمپئو که در چارچوب سفر خود به خاورمیانه در ریاض به سر می‌برد، با همتای سعودی خود دیدار کرد. در این دیدار وزیر امور خارجه عربستان با حمایت از سیاست ترامپ در قبال ایران گفت که واشنگتن و ریاض دیدگاه‌های یکسانی درخصوص چالش‌های منطقه ازجمله ایران دارند.
الجبیر همچنین مدعی شد که ما خواهان تحریم‌های بیشتر علیه ایران به دلیل حمایت از تروریسم و سیاست‌های این کشور در منطقه هستیم و از اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران به دلیل برنامه موشکی‌اش حمایت می‌کنیم. رئیس دستگاه دیپلماسی آمریکا قرار است دیدارهایی با ولیعهد عربستان و سفیر ریاض در واشنگتن نیز داشته باشد. سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا با اشاره به دیدار پمپئو با عادل الجبیر، مدعی شد: عربستان نقش مهم رهبری را در تلاش‌ها در راستای تحقق آینده‌ای توام با صلح و آبادانی در منطقه ایفا می‌کند. براساس اعلام وزارت امور خارجه آمریکا، بررسی مسائل مهم منطقه‌ای و دوجانبه در دستور کار سفر پمپئو به ریاض قرار دارد. تور خاورمیانه‌ای مایک پمپئو تنها دو روز پس از تایید صلاحیت از سوی سنای آمریکا برای تصدی مقام وزارت خارجه و در شرایطی به ریاض انجام می‌شود که قرار است دونالد ترامپ دوازدهم مه (کمتر از دو هفته دیگر) تصمیم نهایی خود را برای ماندن یا خروج از برجام بگیرد.
ترامپ دی‌ماه گذشته تاکید کرد طرف‌های مذاکره با ایران تا ۲۲ اردیبهشت مهلت دارند تا «نقایص برجام» اصلاح شود، در غیر این صورت تعلیق تحریم‌های ایران را تمدید نخواهد کرد. چهار شرط رئیس‌جمهوری آمریکا برای ماندن در توافق هسته‌ای «دسترسی فوری» بازرسان بین‌المللی به تمامی مکان‌ها و تاسیسات ایران، دائمی شدن محدودیت‌های هسته‌ای، تضمین به عدم‌نزدیک شدن به سلاح هسته‌ای و محدودیت برنامه موشک‌های بالستیک ایران هستند. شروطی که باعث شده مقامات اروپایی از جمله رئیس‌جمهوری فرانسه و صدر اعظم آلمان به‌خاطر آن راهی واشنگتن شوند و ترامپ را در ازای فشار بر ایران به ماندن در برجام متقاعد سازند. در این چارچوب سفر مایک پمپئو که بسیار عجولانه و سریع برنامه‌ریزی شده است، با این رویکرد صورت می‌گیرد و دو هدف اصلی را دنبال می‌کند: فراخوان حمایت برای اعمال تحریم‌های جدید علیه جمهوری اسلامی ایران و فشار منطقه‌ای و موشکی بر تهران با حمایت عربستان و رژیم صهیونیستی.
فراخوان حمایت از تحریم
یکی از اصلی‌ترین اهداف وزیر خارجه تازه‌کار آمریکا در ریاض و سپس امان و تل‌آویو، شکل‌دهی به کمپین تحریم علیه ایران است. در همین رابطه «برایان هوک»، مشاور سیاست خارجی که پمپئو را در این تور همراهی می‌کند بیان کرده: ما می‌خواهیم همه ملت‌ها را در سراسر جهان به تحریم نهادها و افرادی که مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران هستند، ترغیب کنیم و در همین زمینه، مذاکره بزرگ و جدی با دولت‌های اروپایی داریم. او ادعا کرد: رگباری از موشک‌های بالستیک که از سوی حوثی‌های یمن به سمت ریاض شلیک شده است، از طریق ایران در اختیار این گروه قرار گرفته است. هوک مدعی شد: «موشک‌های ایران جنگ و رنج و عذاب را در خاورمیانه طولانی می‌کند و آنها امنیت و منافع اقتصادی ما را در خاورمیانه به خطر انداخته و تهدید می‌کنند و از همه چیز مهم‌تر اقدام به تهدید عربستان و اسرائیل می‌کنند.»
در همین حال، مایک پمپئو روز جمعه در سفری به بروکسل در جلسه وزرای امور خارجه ناتو در مقر این نهاد بیان کرد: ترامپ هنوز تصمیم نهایی درخصوص برجام و توافق هسته‌ای ایران نگرفته است با این حال به نظر نمی‌رسد، بدون تغییرات جدید و اساسی در آن به این توافق پایبند بماند. پمپئو در کنفرانس خبری این نشست عنوان کرد: هنوز تصمیمی گرفته نشده است و تیم مربوطه در حال کار روی این مساله است و من مطمئنم که مذاکرات بسیاری در راستای آنچه رئیس‌جمهور ترامپ از ما خواسته است باید صورت دهیم. پیش از این امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه در دیدار خود با ترامپ از او درخواست کرده بود که همچنان به برجام متعهد بماند. او با پیشنهاد یک طرح چهار مرحله‌ای گفته بود که مرحله اول این طرح همان برجام است که می‌توان آن را با سه قدم بعدی تکمیل کرد. مکرون روز بعد در دیدار با دانشجویان بیان کرده بود، چندان امیدوار نیست که ترامپ در توافق هسته‌ای بماند.
بعد از مکرون نوبت آنگلا مرکل صدراعظم آلمان بود که در سفر خود به واشنگتن سعی در متقاعد کردن ترامپ برای ماندن در برجام کند. بااین‌حال، گویا تلاش‌های مرکل نیز چندان نتیجه‌بخش نبوده است. مرکل در کنفرانس خبری بعد از نشست خود با ترامپ گفت: برجام توافق خوبی بود اما تمام مسائل را در بر نمی‌گیرد و کامل نیست. او همچنین گفت، توافق هسته‌ای گام اول در راستای تلاش برای متوقف کردن فعالیت هسته‌ای ایران بود و ما اکنون منتظر هستیم ببینیم طرف آمریکایی چه تصمیمی خواهد گرفت. در این شرایط، گویا تور خاورمیانه‌ای پمپئو مذاکرات اساسی با متحدان منطقه‌ای آمریکا در راستای آمادگی برای خروج احتمالی ترامپ از برجام را خواهد داشت.
همزمان روزنامه آمریکایی واشنگتن‌پست نیز به نقل از مقامات این کشور گزارش داد واشنگتن از متحدان خود در سراسر جهان می‌خواهد تا تحریم‌های بیشتری را علیه ایران به بهانه برنامه موشکی بالستیک این کشور اعمال کنند. این کمپین برای درخواست از دیگر کشورها برای فشار بر ایران، یادآور حداکثر فشاری است که آمریکا بر کره‌شمالی وارد آورد تا این کشور را ملزم به مذاکره برای پایان برنامه هسته‌ای‌اش کند. افزایش تمرکز روی برنامه موشکی ایران به این دلیل است که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا به مهلت خود برای تصمیم‌گیری درباره ادامه تعلیق تحریم‌های ایران در روز ۱۲ ماه مه نزدیک می‌شود؛ تحریم‌هایی که با اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) رفع شده‌اند. آمریکا در‌حال مذاکره با متحدان اروپایی خود برای یافتن راهی است تا بتواند با همکاری یکدیگر به توافقی تکمیلی دست یابند که ایران را به‌دلیل مسائلی همچون برنامه موشکی‌اش تحت فشار قرار می‌دهد. دولت آمریکا مدعی است برنامه موشکی ایران یک تهدید است که باید مورد رسیدگی قرار گیرد. رایزنی‌ها با اروپایی‌ها نیز شامل موشک‌های بالستیک و کروز به علاوه پرتاب فضاپیماهایی است که مرتبط با موشک‌های بالستیک قاره‌پیما هستند.
فشار منطقه‌ای
هدف دوم وزیر خارجه آمریکا در دیدار با مقامات سعودی که نقش ویژه‌ای در راهبرد خاورمیانه‌ای آمریکا برای اعمال فشار بر ایران دارند، سد کردن نفوذ منطقه‌ای تهران به‌خصوص در سوریه و در مجاورت اسرائیل است. این هدف مهم پس از معادلات میدانی در سوریه و برتری یافتن متحدان بشار اسد، مبارزه با داعش و پیشبرد راهکار سیاسی با محوریت ایران، روسیه و ترکیه، اهمیت دو چندانی پیدا کرده است. اواسط اردیبهشت سال گذشته راهبرد جامع «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا در قبال ایران منتشر شد و کاخ سفید همان‌گونه که بارها پیش از این مطرح کرده بود، موضوع «تاثیرگذارى جمهورى اسلامى در منطقه»، «توان موشکى» و «سپاه پاسداران» را در صدر اصول بنیادى استراتژى خود براى تقابل با ایران قرار داد. در این سند که بیشتر بندهای آن بر اساس ادعاهای بی‌پایه و اساس آمریکا علیه ایران تنظیم و تدوین شده، آمده است: «استراتژی جدید آمریکا درباره ایران بر خنثی‌سازی فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده تهران و نفوذ این کشور به‌ویژه در حمایت از تروریسم و شبه‌نظامیان متمرکز است و آمریکا در این راستا اتحاد خود با متحدان سنتی و مشارکت منطقه‌ای و توازن قدرت در منطقه را احیا خواهد کرد.»
در این چارچوب، عربستان‌سعودی نقش مهمی در این استراتژی بازی می‌کند. در‌واقع تمامی فعل‌وانفعالات عربستان در منطقه و در سطح جهانی مرتبط با ایران، معطوف به نقش و نفوذ تهران در منطقه است. اگر تا پیش از این، توافق هسته‌ای و برجام به ذهنیت تقابلی مقامات ریاض شکل داده بود و تمام تلاش خود را برای جلوگیری از این معامله به‌عمل آوردند، در مقطع کنونی، علاوه بر برجام توجه خود را متمرکز بر نقش ایران در خاورمیانه کرده‌اند. ناظران معتقدند تاکید محمد بن‌سلمان در گفت‌وگوی سال گذشته خود با شبکه «ام‌بی‌سی» بر نقش و نفوذ تهران بر پایتخت‌های عربی نشان می‌دهد که سعودی‌ها همچنان امیدوارند تا توجه مقامات واشنگتن را بر نقش در‌حال گسترش ایران در خاورمیانه متمرکز کنند.
توافق بر سر مسائل فرابرجامی
نخست‌وزیر انگلیس در تماس‌های تلفنی جداگانه با امانوئل مکرون و آنگلا مرکل در مورد توافق هسته‌ای ایران و اهمیت آن گفت‌وگو کرد. دفتر نخست وزیر انگلیس اعلام کرد که رهبران انگلیس، فرانسه و آلمان توافق دارند که مسائلی نظیر فعالیت‌های منطقه‌ای ایران، بندهای زمانی مربوط به برجام و مساله موشکی ایران باید مورد بررسی قرار بگیرند. با این حال، جان بولتون، مشاور ترامپ در شورای امنیت ملی آمریکا روز گذشته اعلام کرد که رئیس جمهوری این کشور هنوز در رابطه با توافق هسته‌ای با ایران تصمیمی نگرفته است.
منبع: دنیای اقتصاد