آنچه میخوانید نامه صوتی امام موسی صدر خطاب به دکتر صادق طباطبایی ، هنگام عزیمت به آلمان برای ادامه تحصیل بر روی نوار
ضبط، و همراه او شده است.
بخش هایی از متن نامه امام موسی صدر، بنیان گذار جنبش امل لبنان، توسط دکتر طباطبایی در اختیار خبرآنلاین قرار گرفته است.
بسم الله الرحمن الرحیم
صادق
عزیز! شب سه شنبهای است که تصور می رود، فردای آن، ما را ترک کرده به سوی
آلمان، یعنی کشوری که تا حد زیادی فعالیت در آن در سرنوشت تو مؤثر است،
بشتابی. حالت فعلی ما را که مشاهده می کنی: شبی است و نیمه شب، همه در
خواب برفتند و شب از نیمه گذشت، میزی است و چراغی، اجتماعی است[...]. تصور
می کنی که این منظره، این صدا و این حالت، با گذشت امشب محو می شود؟ ابدا!
خود این ضبط صوت بهترین سند و گویاترین شاهد برای ابدی بودن موجودات در
این جهان است. صدای من را این ضبط صوت در خود ثبت می کند و به همراه تو و
در شب های تو و در روزهای تو به گوش تو فرو می خواند.
همه افعال و
اقوال و حالات، در کتاب الهی یعنی این ضبط صوت بزرگی که همه چیز را در خود
ضبط می کند، مسجل و یادداشت می شود. همه چیز محفوظ می ماند تا روز حساب.
جهان
ما ضبط صوت بزرگی است که صدای ما، و هر کلمه ای که از ما صادر می شود را
ثبت می کند. هر حالتی را که از ما به وقوع بپیوندد ضبط می کند و هر عملی
که از ما صادر شود در خود نگه میدارد. در قرآن به این آیه بر می خوریم:
«وَمَا تَکُونُ فِی شَأْنٍ وَمَا تَتْلُو مِنْهُ مِن قُرْآنٍ وَلاَ
تَعْمَلُونَ مِنْ عَمَلٍ إِلاَّ کُنَّا عَلَیْکُمْ شُهُودًا»(سوره یونس
آیه 61). همه افعال و اقوال و حالات، در کتاب الهی یعنی این ضبط صوت بزرگی
که همه چیز را در خود ضبط می کند، مسجل و یادداشت می شود. همه چیز محفوظ
می ماند تا روز حساب. مقصود من از روز حساب نه تنها حساب قیامت است و جزای
الهی! مقصود حساب زندگی نیز هست. تصور کنیم که دو نفر راهی را می پیمایند.
اولی قدمی بر می دارد و قدمی میگذارد؛ گاهی میخوابد و گاهی باز می گردد؛
گاهی چرت می زند و گاهی آرام می رود. دیگری ساعات خود را هدر نمی دهد و به
سوی هدف خود می شتابد. بدیهی است که دومی زودتر به مقصد می رسد و اولی یا
به هدف نمی رسد و یا دیرتر! آیا می توان شک کرد ساعاتی که بر این دو گذشته
و حالاتی که این دو در این ساعات داشته اند، در سرنوشت آن ها بی تاثیر
است؟ چگونه می توان فرض کرد گامی را که یکی از این دو تن در آن لحظه
برداشته اند، در حساب آخر و در روز برداشت محصول بی اثر بوده است؟
به
طور کلی آنچه از ما صادر می شود، آنچه می گوییم و آنچه می شنویم، مجسم و
متبلور شده و به صورت جزای اعمال در این جهان و آن جهان به دست ما داده می
شود. آن روز است که به تعبیر قرآن می گوییم: «مَالِ هَذَا الْکِتَابِ لَا
یُغَادِرُ صَغِیرَةً وَلَا کَبِیرَةً إِلَّا أَحْصَاهَا»(سوره کهف آیه
49). امتحانات خود نمونه زنده ای از حساب الهی است و همچنین شاهد صدقی بر
نتیجه اعمال ما در سعادت زندگی ماست.
تصور می کنم که دقت در این
بحث اگر با اقناع توأم باشد و اگر طغیان و عنفوان جوانی بر این تفکر پرده
ای نیندازد، با کمال وضوح نشان دهد سفری را که با این رنج برای تو فراهم
شده است، ایامی را که با نهایت تلخی بر خویشان تو می گذرد، بسیار
گرانبهاتر است از آنکه به هدر رود و یا در ترسیم آینده تو بیتأثیر باشد.
فکر می کنم که اگر ممکن بود کسی تمام عمر را به تلاش و فعالیت و به قدم
برداشتن در راه حق و خیر و صلاح صرف نماید، حتما جز این شیوه عقل و آیین
منطق نبود.ولی چه باید کرد که انسان خسته می شود. انسان نشاط هم لازم
دارد. ولی به قدری که نمکی در طعام باشد، نه آنقدر که غذا را شور کند! و
نه آنقدر که هدف از زندگی انس و تفریح باشد، و درس چون آبی و چون صورتی و
ماسکی بر زندگی انسان قرار گیرد. در باره رعایت مسائل دینی تصور می کنم
همین مقدمه ای گفتم کافی باشد.
مطالعه و رعایت صلاح ابدی همان قدر
مهم است که رعایت صلاح و سعادت آینده زندگی و چه بسا سعادت ابدی بسیار پر
اهمیت تر از سعادت 50 سال یا 40 سال زندگی به حساب آید. هر چند که این دو
مصلحت با یکدیگر تفاوتی ندارند. در دین اسلام دنیا و آخرت یک مفهوم و یک
واحد را تشکیل می دهند. در قرآن کریم به این موضوع چنین اشاره شده است:
«مَنْ
عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ
فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاةً طَیِّبَةً وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُم
بِأَحْسَنِ مَا کَانُواْ یَعْمَلُونَ»(سوره نحل آیه 97). آنان که رفتار
نیک و ایمان به خدا دارند، زندگی گوارا و جزای آخرت مطبوع در انتظار آنان
است. دنیا و آخرت در نظر اسلام از هم جدا نیست. راه صحیح راهی است که
سعادت آینده انسان و سعادت ابدی او را در آن واحد، تحصیل کند.
بسیار
آسان است که انسان راهی را که می رود، با قصد صالح به جای آورد. همانطور
که روزی می گفتم، انسان نقاط گوناگون و عناصر مختلفی در وجود خود دارد،
اگر بتواند راهی را انتخاب کند که تمام عناصر او ارضاء شود، آن راه موفقیت
آمیزتر است. چه با نیروی بیشتر و متمرکزتری به سوی هدف می شتابد. طبیعی
است که اگر از درس خواندن، کار کردن، مدرسه رفتن و حتی از خانه دار شدن و
اداری بودن قصد صالح داشته باشیم، همه این کارها را می توانیم در سلک
عبادت قرار دهیم. عبادت به نماز و روزه منحصر نیست. پیغمبر اسلام به
ابیذر که یکی از نزدیکترین صحابه اوست می گوید: «حتی در خواب و خوراک
قصد قربت داشته باش». آری؛ خواب و خوراک از لوازم زندگی انسان است. سبب
تأمین نیرو برای انسان می شود و موجب می گردد که انسان بتواند با نشاط
بیشتری در راه خیر، در راه صلاح مردم، در راه کمک به همنوع قدم بردارد.
پس خواب و خوراکی که با قصد قربت و با تصمیم بر کار نیک انجام گیرد، عبادت
است.
سفر کردن برای تحصیل، اگر با قصد قربت و قصد خدمت به جامعه و
همنوع و خانواده همراه باشد و اگر به قصد حفظ حیثیت انسان و تأمین آسایش
همنوعان صورت گیرد، جهاد در راه خدا محسوب می شود. آنگاه این قصد سبب می
گردد که انسان در این راه با دقت بیشتری قدم بردارد. چه بسا وجود این قصد
انسان را محدود می کند، ولی راه موفقیت آمیزتر و نتیجه بخش تر است. درآیه
دیگر می خوانیم: «یا ایها الذین آمنوا استجیبوا لله و للرسول اذا دعاکم
لما یحییکم»(سوره انفال آیه 24). دعوت پیغمبر را سبب زندگی شمرده است. با
کمال تاسف متدینین امروز معتقدند که دین فقط برای مرگ است.به این سبب،
جوانان که تصور می کنند دین با راه زندگی، با کار و کوشش و با تلاش برای
تأمین آینده هماهنگی ندارد، از دین اعراض می کنند.
در حالی که به
طور مسلم می توان گفت: اسلام و یا هر دین خدایی، هیچ یک از غرایز اصلی و
احتیاجات ضروری انسان را منع نکرده است! از خوردن و آشامیدن جلوگیری نکرده
است. بلکه گفته است، راه صحیح را برای خوردن و آشامیدن انتخاب کنید! تجاوز
نکنید! اسراف در خوردن نکنید!عینا همان ترتیب را در غریزه جنسی انسان
مشاهده می کنیم. به هیچ وجه از این غریزه منع نشده است. در اسلام جلوگیری
از این غریزه و سایر غریزه های زندگی انسانی، رهبانیت نامیده شده و گفته
شده است: «لا رهبانیة فی الاسلام». لیکن از تجاوز به ناموس غیر و از افراط
در این امر منع شده است. این غریزه نیز مانند خوردن و آشامیدن است. بهره
بردن از زیبایی های زندگی و بهره بردن از نعمتهای الهی، به طور معقول و
منطقی نه تنها بی اشکال است، بلکه در بسیاری از آثار وارد از اهل بیت دیده
می شود که مرغوب و محبوب خداوند است. پس می توان راهی را رفت که بدن انسان
لذت برد، روح انسان شاد باشد، افکار انسان آرامش یابد و در عین حال خویشان
انسان خوشنود باشند.