به گزارش«شیعه نیوز»، زلزله‌ای ٥,٢ ریشتری در ملارد کرج، یک‌چهارم جمعیت ایران را بی‌خواب و آرام کرد؛ زلزله‌ای که به‌عنوان زمین‌لرزه تهران، سال‌هاست که از سوی کارشناسان و مسئولان در قالب بحران ملی مطرح می‌شود و تهرانی‌ها از آن جان سالم به‌در بردند. اما اینکه این زلزله چگونه رخ داده و ادامه‌دار خواهد بود یا نه، محور این گزارش نیست. در اینجا قرار است نگاهی به مسکن‌های مهر متأثر از این زمین‌لرزه نه‌چندان سنگین داشته باشیم.
بنا بر گزارش سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور که از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت منتشر شده، به چگونگی عملکرد این زلزله اشاره شده است، اما در داده‌های فرعی تصاویری از چند مسکن مهر در ماهدشت و مهرشهر کرج منتشر می‌شود که ترک‌های قابل‌توجهی روی دیواره‌ها را نشان می‌دهد. به گفته کارشناسان، این ترک‌ها روی ساختمان‌های مسکن مهر، حتی اگر سازه مسکن مهر روی گسله ماهدشت-جنوب کرج بنا شده باشد هم، تا این اندازه و با این وسعت، قابل دفاع نیست. متأسفانه البته این رخداد را تنها در نزدیکی محدوده کانون زمین‌لرزه ملارد شاهد نبودیم و مسکن مهر آبشناسان رباط‌کریم نیز، با ترک‌های گسترده‌ای که برداشته، ساکنان خود را نگران کرده است. این در حالی است که این زمین‌لرزه آن‌قدر بزرگ نبوده تا چنین تخریب‌ها و ترک‌هایی را بتوان به‌واسطه شتاب و بزرگی آن، توجیه کرد.
ترک‌های غیرقابل قبول
مرتضی بسطامی، دانشیار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله که به‌طور تخصصی بر مسکن مهر پژوهش‌هایی را انجام می‌دهد، در این‌باره می‌گوید: واقعیت آن است که داده‌ها کافی نیست و نمی‌توان به‌طور دقیق دراین‌باره اظهارنظر کرد، اما حداکثر شتابی که برای زلزله ملارد ثبت شده ٠,١٩G (شتاب ثقل زمین) بوده است، درحالی‌که شتابی که در آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله استاندارد ٢٨٠٠ساختمان برای طراحی ساختمان در محدوده استان تهران در نظر گرفته می‌شود، چیزی حدود ٠.٣٥G است. بنابراین نباید انتظار چنین ترک‌هایی را در ساختمان داشته باشیم و این اتفاق، اصلا قابل قبول نیست.
بسطامی در ادامه به بررسی مسکن‌های مهری که در زمین‌لرزه‌های اخیر دچار آسیب شده‌اند، نگاهی کرده و می‌افزاید: مسکن مهر ورزقان، شهرک گلستان بجنورد، مورموری ایلام و سرپل‌ذهاب و اسلام‌آباد غرب همگی دچار آسیب جدی شدند. از همه بدتر، شتاب زمین‌لرزه اسلام‌آباد غرب چیزی حدود ٠,١٢G بود، یعنی کمتر از این میزان، اما شاهد بودیم آنجا حتی ستون‌های بلوک‌های مسکن مهر هم فروریخت و وضعیت خطرناکی ایجاد کرد.
مسکن مهر نمره قبولی نخواهد گرفت
به گفته او، مصالح مسکن مهر در دیواره‌ها بسیار بی‌کیفیت بوده و همین امر اجزای غیرسازه‌ای این سازه‌ها را آسیب‌پذیر کرده است. با توجه به اینکه دیواره‌ها عمدتا با اسکلت ارتباط چندانی نداشته و اتصال لازم را ندارند، با کوچک‌ترین زلزله‌ای یا ترک برداشته و می‌شکنند یا اینکه به بیرون پرت می‌شوند. این امر نشان می‌دهد طبیعتا ضوابط آیین‌نامه ٢٨٠٠ در اینجا رعایت نشده است. این درحالی است که در زلزله سرپل‌ذهاب که زلزله‌ای بسیار قوی‌تر بود، در همان‌جایی‌که مسکن مهر آسیب جدی دیده بود، مدارس فقط چند ترک کوچک برداشته بود. بنابراین اگر بخواهید سازه مدرسه و مسکن مهر را مقایسه کنید، مسکن مهر اصلا نمره قبولی در این زلزله‌ها نگرفته و نخواهد گرفت.
بسطامی می‌گوید: ممکن است مسکن مهر در برخی سازه‌ها خوب عمل کرده باشد، اما متأسفانه در چند زلزله اخیر به‌ویژه زمین‌لرزه ورزقان در سال ٩١، زمین‌لرزه‌های شمال بجنورد، مورموری ایلام و سرپل‌ذهاب-اسلام‌آباد غرب در سال جاری، گواه بر آن بود که مسکن مهر از نظر ایمنی سازه قابل اعتمادی نیست.
او ادامه می‌دهد: مشکل ما با مسکن مهر، دو مورد است؛ نخست کیفیت کلی سازه است که به‌عنوان نمونه، مسکن مهر سرپل‌ذهاب در حد فاجعه بود. دیگری در اجزای غیرسازه‌ای مانند دیواره‌ها که در هر چهار زلزله عملکرد قابل‌قبولی نداشتند.
ضعف بنیادین مسکن مهر
این پژوهشگر تأکید می‌کند: این وضعیت به ما دیکته می‌کند مسکن مهر، یک ضعف بنیادین دارد که در طول چهار زلزله این ثابت شده است. پس کسی نمی‌تواند این را انکار یا توجیه کند. در سال ٩٦، سه زلزله داشتیم که در هر سه مسکن مهر آسیب دیده است، اما دیگر سازه‌ها آسیب ندیده‌اند. این نشان می‌دهد که مسکن مهر یک ضعف ذاتی و بنیادین دارد. اگر مسکن مهر ورزقان و مورموری ایلام را هم به آن اضافه کنیم، جای تردید در ضعف مسکن مهر باقی نمی‌ماند.
او همچنین با ابراز نگرانی می‌افزاید: در هر سه مسکن مهر اسلام‌آباد غرب، سرپل‌ذهاب و شهرک گلستان بجنورد، سازه آسیب دیده و این مسئله نگران‌کننده‌ای است. اینجا درباره دیوار و اجزای غیرسازه‌ای حرف نمی‌زنیم.
این پژوهشگر درباره اینکه چگونه باید به این سازه‌ها رسیدگی کرد، می‌افزاید: درمورد احیای این سازه‌ها باید تست‌های مختلفی انجام شود که طبق آنها بتوانیم صحبت کنیم که آیا می‌توان سازه را با مقاوم‌سازی، احیا کرد یا باید کلا ساختمان را تخریب کرد. بنابراین نمی‌توان در این زمینه به‌صورت دقیق اظهارنظر کرد. هم‌اکنون این تست‌ها در اسلام‌آباد غرب و سرپل‌ذهاب روی بلوک‌هایی که آسیب ندیده یا خیلی جزئی آسیب دیده است، انجام می‌شود. بنابراین باید دید مسکن مهر با مقاوم‌سازی مشکلش حل می‌شود یا نه سازه خوبی است و می‌تواند مقاومت کند.
بیمارستان‌های مخروبه
دانشیار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله اما نقد جدی‌تری را مطرح می‌کند. به گفته بسطامی، عملکرد بیمارستان‌ها در این زمین‌لرزه‌ها از مسکن مهر هم بدتر بود. در زلزله ورزقان، سه بیمارستان آسیب دید، در سرپل‌ذهاب و اسلام‌آباد غرب دو بیمارستان آسیب جدی دید و این‌همه نشان می‌دهد نمره مسکن مهر از بیمارستان بالاتر است.
او با بیان اینکه بیمارستان، سازه‌ای بااهمیت بسیار زیاد است، ادامه می‌دهد: در بیمارستان متری پنج میلیون تومان خرج می‌شود، اما مسکن مهر متری نهایتا ٦٠٠ تا ٧٠٠ هزار تومان ساخته شده است. بنابراین پول بنز داده‌اید، اما این سازه در جاده مثل پژو٤٠٥ عمل کرده است. این در حالی است که مجری ساخت آن وزارت راه‌وشهرسازی است. وزارتخانه تخصصی این امر خودش مجری ساختمان‌های دولتی است، اما عملکردش در سرپل‌ذهاب بدتر از مسکن مهر بوده است.
برای تهران فقط دعا کنید
این پژوهشگر در پایان می‌گوید: وضع‌مان بدتر از آن است که فکر می‌کنیم. برای تهران باید فقط دعا کرد، با این حرف‌ها چیزی درست نمی‌شود.