به گزارش «شيعه نيوز»، حملات تروریستی گروه داعش به مجلس شورای اسلامی و حرم امام خمینی (ره)، نمادهای جمهوریت و انقلاب ایران، روز چهارشنبه گذشته 19 کشته به جای گذاشت. این نخستین حمله داعش به ایران بود و در زمانی روی داد که خلافت ادعایی داعش از نظر نظامی در مرزهای عراق و سوریه تحت فشار است.
از نظر «بروس هافمن»، کارشناس حوزه تروریسم در دانشگاه جورج‌تاون، داعش با این حمله به دنبال این است که انعطاف‌پذیری و دسترسی فوق‌العاده خود به اهدافش را نشان دهد. از نظر او، داعش امیدوار است این حملات اعتبار این گروه را به عنوان مدافع تکفیری‌ها و پیشتاز مقابله با شیعیان صیقل بخشد. هافمن تأکید می‌کند هر اندازه عربستان سعودی و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس به دور نفوذ ایران در خاورمیانه نرده کشیده‌اند، داعش به صورت مستقیم روبروی ایران ایستاده است. خواندن گفتگوی او با اندیشکده شورای روابط خارجی، حاوی نکات مهمی است که می‌تواند تحلیلی مفید از حادثه تهران ارائه دهد:
نخستین واکنش شما به این حملات چه بود؟
داعش به معنای واقعی کلمه خود را در یک نبرد آخرالزمانی با شیعیان می‌بیند و از این رو حمله به قلب دولت-ملتی که تجسم این رویارویی است، کاملاً معنی‌دار است. از این روست که نه تنها علیه مشروعیت این دولت-ملت، بلکه حتی به آرامگاه آیت الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی که یکی از محترم‌ترین شخصیت‌های تاریخ ایران مدرن است، حمله می‌کند.
با این وصف اینکه داعش در همه سال‌هایی که در شکل‌های مختلفی بروز پیدا کرده، تاکنون حتی یک حمله هم به تهران نداشته است، عجیب نیست؟
اینکه چرا تاکنون چنین حمله‌ای اتفاق نیفتاده بود، به این برنمی‌گردد که داعش تمایلی به این کار نداشته، بلکه به ضعف توانایی داعش مربوط است. ترتیب دادن حملات هماهنگ از نظر تدارکات، پرسنل، مراقبت و شناسایی و چالش‌هایی که این حملات دارد، دشوار است. اگرچه باید به همزمانی این حملات جاه‌طلبانه و پرهزینه با ماه مبارک رمضان نیز توجه کنیم. بلافاصله پس از حملات تراژیک منچستر و لندن، دولت اسلامی عراق و شام در تلاش است تا نشان دهد در زمانی که موصل و پایتخت‌اش رقه در محاصره است، همچنان روابط تعیین‌کننده‌ای در منازعات فرقه‌ای که منطقه را آشفته کرده است، دارد.
چرا داعش تهران را هدف قرار داد؟
داعش به دنبال این است که بگوید اینجا [در خاورمیانه] است تا بماند، به رغم همه شکست‌هایی که در قلمرو خلافت و گستره حکومت خود در عراق و سوریه تجربه کرده است. سه سال پیش در چنین روزهایی، عده زیادی بر این باور بودند که داعش، یک پدیده کاملاً محلی است که تا ابد محدود به جغرافیای شام باقی خواهد ماند. اما از آن زمان به بعد، داعش نه تنها پتانسیل خود در راه‌‌اندازی حملات تروریستی بین‌المللی خود را نشان داده، بلکه حتی توانسته است پناهگاه‌ها و مخفیگاههای امنی را برای تسهیل در انجام عملیات در بیش از 12 کشور مختلف بسازد.
این حمله بلافاصله پس از دیدار ترامپ از خاورمیانه رخ داد که در آن، رئیس جمهور آمریکا سخنان زیادی در ضرورت منزوی کردن ایران به عنوان پشتیبان دولتی تروریسم در منطقه بیان کرد. ایران نیز به نوبه خودش، چنین اتهامی را در مورد عربستان سعودی تکرار کرده است. این حمله چطور پویایی این بازی را بالا خواهد برد؟
داعش همچون القاعده، خود را مدافع حقوق سنی‌ها در هر جای جهان قلمداد می‌کند و اصرار دارد خود را پیشتاز مبارزه با شیعیان که آنها را کافر می‌داند، نشان دهد. طراحی و اجرای یک عملیات در تهران، به ویژه در زمانی که بسیاری از کشورها تنها به موضع‌گیری علیه ایران می‌پردازند، داعش را در صدر توجهات قرار می‌دهد و اهمیت آن را برجسته می‌کند. برای مثال، در زمانی که ایالات متحده آمریکا و دیگر کشورها در منطقه، در مورد ایران به عنوان یکی از تهدیدات کلیدی منطقه صحبت می‌کنند، تنها داعش است که می‌تواند ادعا کند به صورت مستقیم با ایران درگیر شده و چنین ضربات دراماتیکی به تهران وارد کرده است. داعش اکنون امیدوار است نظر دولت‌های ثروتمند عربی منطقه که را برای جذب بودجه و عضوگیری از کشورهای منطقه جلب کرده باشد.
سپاه پاسداران ایران و گروه‌های نظامی متحد آن به صورت جدی با داعش در عراق و سوریه درگیر شده‌اند. آیا تغییری در سیاست خارجی ایران پیش‌بینی می‌کنید؟
احتمالاً حمایت از حکومت بشار اسد و تلاش برای درهم شکستن داعش در سوریه مضاعف خواهد شد. حمله روز چهارشنبه نگرانی مقامات ایران را برانگیخت، نه فقط به دلیل جان باختن تعدادی از شهروندان این کشور، بلکه به خاطر توانایی انجام عملیات در قلب پایتخت ایران و همچنین حمله نمادین به آرامگاه رهبر و بنیانگذار جمهوری اسلامی. داعش جنگ را به ایران آورده است، آن هم به شیوه‌ای که حداقل از زمان جنگ ایران و عراق از آن سراغ نداشتیم. یک گروه تروریستی توانسته است کاری انجام دهد که پیش از این تنها صدام و ارتش آن قادر به انجام آن بودند.
همان طور که می‌دانید نیروهای مورد حمایت آمریکا، نیروهای کرد دموکراتیک سوریه (SDF) در رقه مشغول نبردند و نیروهای حکومت سوریه و متحدین آن از جمله نظامیان مورد حمایت ایران در دیرالزور می‌جنگند. نتایج و پیامدهای حادثه تهران برای سوریه چه خواهد بود؟
سوریه همواره عرصه درگیری‌های مذهبی و اختلافات فرقه‌ای بوده است. اما اکنون به میدانی برای منافع کشورهای مختلف تبدیل شده که همین موضوع، صحنه منازعه را پیچیده و پیش‌بینی‌ناپذیر کرده است. تروریسم همیشه برای تحریک برخی واکنش‌ها در دولت هدف طراحی و برنامه دارد. در اینجا هم داعش به دنبال این است که غرور ملّی و اعتماد مردم به دولت و سیستم سیاسی را تضعیف کند، به ویژه پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ایران. و به ویژه امیدوار است شکاف‌های اجتماعی جامعه ایران در مورد سود و منفعت حضور ایران در لبنان، سوریه و جاهای دیگر سر باز کند. این حمله همچنین برای این طراحی شده است که ایران بابت حمایت از بشار اسد و حضورش در سوریه و دیگر فعالیت‌هایش در منطقه باید هزینه پرداخت کند. در نظر داعش، این کار مؤثرترین کمک به منافع سنی‌هاست.
آیا می‌توان رقابت داعش با القاعده را نیز در محاسبات داعش در انجام این عملیات جا داد؟
القاعده به صورت کامل در حال بازسازی خود است و با این وجود به نظر نمی‌رسد به دنبال ارتباط با داعش باشد. حمله به ایران، فرصتی بود تا داعش یک بار دیگر راه خود را از القاعده جدا کند و همچنین القاعده را که روابطی با ایران دارد، آشفته سازد. القاعده به موازات برپایی یک جنگ فرقه‌ای، کوشیده است روابط خود با ایران را همچنان حفظ کند.
آیا این حمله تغییری در مواجهه آمریکا با این گروه ایجاد خواهد کرد؟
عملیات غیرمنتظره تهران به یک ارزیابی مجدد از توان، قابلیت، اهداف و دیرپایی بالقوه داعش منجر خواهد شد، بدون توجه به آنچه ممکن است در جبهه نظامی در عراق و سوریه رخ دهد. داعش حتی اگر خلافت خودخوانده و دولت ابتدایی خود را در سوریه از دست دهد، پناهگاه‌ها و مخفیگاههای خود را در خاورمیانه، شمال آفریقا، غرب و شرق آفریقا خواهد داشت و از آنجاها می‌تواند دست به عملیات‌های تکی یا سریالی بزند.
مثل القاعده؟
دقیقاً. تفاوت‌های القاعده و داعش در استراتژی و ایدئولوژی کمتر است تا در آهنگ و تاکتیک. این حمله در واقع قرضی بود که داعش از کتاب القاعده گرفت تا عمر خود را افزایش دهد و با گسترش میدان عملیات، قدرت و توان جنبش خود را از طریق رجوع به ریشه‌ها و ژنتیک خود به عنوان یک سازمان تروریستی همچنان حفظ کند. البته در این مورد، با قابلیت‌های بین‌المللی بیشتری از آنچه ما در مورد داعش تصور می‌کردیم.