هرچند افراد مطلع از تحولات دروني خاندان سلطنتي عربستان‌سعودي سالهاست نجواگونه از بروز اختلاف بين چهره‌هاي برجسته آل‌سعود مي‌گويند ليكن اين مساله تا حدود 2 هفته قبل كه رهبر يكي از گروه‌هاي مخالف آل‌سعود از بازداشت خانگي بندر بنسلطان ، سفير پيشين عربستان‌سعودي در آمريكا خبر داد چندان مورد توجه قرار نگرفته بود.
به گزارش «شیعه نیوز» به نقل از جام جم، سعد الفقيه، از مخالفان ديرينه آل‌سعود و رهبر گروهي موسوم به «جنبش اسلامي اصلاحات» كه سالهاست جلاي‌وطن كرده و در لندن، پايتخت بريتانيا زندگي مي‌كند حدود 2 هفته قبل در گفتگو با شبكه خبري العالم از بازداشت خانگي بنسلطان سخن به ميان آورد.
فقيه ادعا كرد بنسلطان با تحريك و سازماندهي 200 تن در نهادهاي امنيتي و نظامي عربستان‌سعودي مترصد انجام كودتا عليه عبدالله بن‌عبدالعزيز، پادشاه عربستان‌سعودي بوده كه پس از كشف و شناسايي اين توطئه تحت بازداشت خانگي قرار گرفته است. او اعتقاد دارد دستگاه‌هاي اطلاعاتي كشورهاي عربي در ناكام گذاشتن طرح كودتا به دولت عربستان‌سعودي كمك كرده‌اند.
ادعاي فقيه درباره كودتا عليه ملك عبدالله در آستانه جشن تولد 85 سالگي او و چهارمين سالي كه قدرت را با مرگ ملك فهد به دست گرفت، مطرح شد. با وجود آن كه بسياري از غربي‌ها اميدوار بودند با روي كار آمدن ملك عبدالله كه در دوران نخست‌وزيري‌اش به داشتن گرايشات اصلاح‌طلبانه و ميانه‌رو شهرت داشت وضعيت سياسي و اجتماعي عربستان سعودي بهبود يابد و آزادي‌هاي بيشتري به شهروندان اين كشور اعطا شود در عمل با به قدرت رسيدن او اتفاق خاصي در اين كشور نيفتاد.
ساختار سياسي عربستان‌سعودي در واقع تابعي از روابط آشكار و نهان بيش از 200 شاهزاده است كه به نمايندگي از 7 هزار عضو خاندان آل‌سعود سهمي از قدرت را دريافت كرده‌اند.
شاهزاده‌هاي سعودي به دو بخش اصلاح‌طلب و هوادار شيوه كنوني مديريت كشور تقسيم شده‌اند كه هر از چند گاهي بر سر شيوه حاكميت با يكديگر اختلافاتي هم پيدا مي‌كنند.
از تصميمات بزرگي چون برگزاري انتخابات شوراهاي شهري كه مي‌تواند طلايه اصلاح ساختار سياسي غيرمشاركتي عربستان‌سعودي باشد، گرفته تا بازگشايي سينماها و اعطاي آزادي‌هاي رسانه‌اي بيشتر به جامعه هميشه به عنوان مواردي دردسرساز در محافل قدرت عربستان‌سعودي ياد شده است.
اگرچه سينماهاي عربستان‌سعودي قرار بود پس از 3 سال تعطيلي و منع فعاليت كمتر از يك سال قبل با برگزاري فستيوال فيلم جده بازگشايي شوند اما با دستور نايف بن‌عبدالعزيز، وزير كشور عربستان سعودي كه به نوعي نماينده جناح تندروي اين كشور تلقي مي‌شود برنامه برگزاري اين فستيوال و بازگشايي سينماها لغو شد.
شاهزاده نايف كه برادرزاده ناتني ملك‌عبدالله است طي ماه‌هاي اخير با سفارش خريد جديدترين فناوري نظارت بر اينترنت مترصد افزايش نظارت بر مراودات اينترنتي شهروندان عربستان‌سعودي است. حتي گفته مي‌شود وزارت كشور او طرحي را آماده كرده كه كاربران اينترنت را ملزم مي‌كند تراشه‌اي رهگير كه امكان ثبت و ضبط كاركردهاي آنان در اينترنت را فراهم مي‌آورد روي رايانه‌هاي‌شان نصب كنند.
نايف و همقطارانش به يمن داشتن روابط نزديك با رهبران ارشد وهابي نفوذي قابل توجه در ساختار قدرت كشور دارند. اختلافات اين شاخه تندرو با نيروهاي متعادل‌تر در خاندان آل‌سعود زماني از پرده برون افتاد كه مخالفان درصدد حذف شاهزاده سلطان، وليعهد 84 ساله و پدر بندر بنسلطان و انتصاب وليعهدي جديد برآمدند.
اختلاف‌نظر بين جناح‌هاي داخلي خاندان آل‌سعود به‌رغم آن كه موضوع جديدي نيست مي‌تواند تلاش‌هاي جاري براي فاصله گرفتن از اقتصاد تك‌محصولي، ايجاد تنوع اقتصادي و انجام اصلاحات سياسي و اجتماعي را با مشكل مواجه سازد.
توقف اصلاحات
اولين انتخابات شوراهاي شهري عربستان سعودي در سال 2005 با هدف دميدن هوايي تازه به فضاي خسته سياسي عربستان‌سعودي برگزار شد.
هرچند نامزدهايي كه به فهرست‌هاي نهايي راه يافته بودند از فيلتر‌هاي متعدد دولت عبور كرده بودند برگزاري انتخابات و تشكيل اين شوراها به مراتب بهتر از عدم تشكيل‌شان و گامي كوچك در جهت اعاده مردم‌سالاري به جامعه عربستان سعودي بود.
طرح برگزاري دومين انتخابات شوراهاي محلي اوايل سال‌جاري ميلادي به ناگاه كنار گذاشته شد. اين اقدام از سوي بسياري از مردم عربستان‌سعودي و به‌ويژه جوانان اين كشور كه خواستار اصلاح ساختار سياسي كشور و فراهم آمدن مجال مشاركت مردم در اتخاذ تصميم‌ها هستند گامي به عقب در مسير معرفي ارزش‌هاي دمكراتيك تلقي شده است.
ملك عبدالله پس از به دست گرفتن قدرت در سال 2005 با انتصاب اولين معاون وزير زن و حركت در جهت كاهش اختيارات پليس مذهبي عربستان‌سعودي سعي كرد تا حد امكان زمينه سرعت بخشيدن به روند دمكراتيك كشور را فراهم آورد اما مقاومت‌هاي جناح تندرو او را از پيگيري اين طرح‌ها برحذر داشت.
نقش آل‌سعود
شكي وجود ندارد كه مهم‌ترين عاملي كه تعيين‌كننده سطح و سرعت اصلاحات در عربستان‌سعودي است نه خواست مردم كه مراودات و تعامل دروني جناح‌هاي مختلف خاندان آل‌سعود است.
ملك‌عبدالله طي 4 سال گذشته سعي كرده به خواست عمومي توجه كند و در برابر خواست اعضاي تندروي آل‌سعود كه گمان دارند حركت در جهت اصلاحات و اعطاي آزادي‌هاي بيشتر به مردم جايگاه حاكميت را متزلزل مي‌كند، بايستد.
در چنين شرايطي موتور محركه انجام اصلاحات در عربستان‌سعودي را نه در مطالبات مردم كه بايد در اعمال فشارهاي خارجي جست. ايالات‌متحده پس از حملات 11 سپتامبر 2001 كه 15 تن از 19 عضو تيم‌هاي هواپيماربا از شهروندان عربستان‌سعودي بودند درصدد اعمال فشار به حاكميت اين كشور براي تن دادن به اصلاحات اقتصادي، اجتماعي و سياسي برآمد.
به گمان آمريكايي‌ها اهمال در انجام اصلاحات جامعه عربستان‌سعودي كه حداقل نيمي از جمعيت 28 ميليوني‌اش زير 25 سال سن دارند را به سمت طغيان سوق مي‌دهد.
اقدام سال گذشته وجيهه الحيدر، زني از ساكنان جده كه سال گذشته مقارن با روز جهاني زن سوار بر خودرو در خيابان‌هاي شهر جده جولان داد تا قانون منع رانندگي زنان را بي‌اعتبار كند نمادي از اين طغيان است كه به مراتب بيشتر از طرح ناكام كودتا عليه ملك عبدالله تاثيرگذار است.
پيشينه سلطان
بندر بنسلطان، سفير پيشين عربستان سعودي در آمريكا و رئيس‌كنوني شوراي عالي امنيت ملي اين كشور متولد 1959ميلادي است.
بنسلطان تا قبل از بازگشت به عربستان‌سعودي درسال 2005 به واسطه حضور 22 ساله‌اش در واشنگتن، پايتخت آمريكا عنوان قديمي‌ترين سفير خارجي ساكن آمريكا را از آن خود كرده بود. او فرزند سلطان بن‌عبدالعزيز، وليعهد عربستان سعودي است.
اطلاعات چنداني در مورد پيشينه بنسلطان در دست نيست اما گفته مي‌شود او در دانشكده آموزش فنون خلباني ارتش سلطنتي بريتانيا درس خوانده و خلباني قابل است. اگرچه بنسلطان از اواسط دهه 70 ميلادي جامه ديپلماسي به تن كرد و به عنوان ديپلمات خاك كشورش را ترك گفت ليكن او را بيشتر به عنوان دلال سلاح مي‌شناسند تا ديپلمات.