خبرگزاری رویترز شامگاه دوشنبه در تحلیلی تحت عنوان «خوشحال از رفتن اوباما؛ اعراب خلیج (فارس) از ترامپ انتظار دارند با ایران مقابله کند» به قلم «ویلیام مکلین»، مدیر دفتر این خبرگزاری بین المللی در منطقه خلیج فارس، انتظارات کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس از «دونالد ترامپ»، رئیس جمهوری جدید آمریکا به ویژه در رابطه با ایران و همچنین مسائلی که ممکن است باعث بروز تنش در روابط آنها با دولت تحت رهبری وی شوند را مورد بررسی قرار داده است:
«کشورهای عرب با وجود شک و تردید نسبت به این که خلق و خوی تند دونالد ترامپ و پیام های وی در توییتر ممکن است در برخی موارد تشدید تنش ها در خاور میانه شعله ور را به دنبال داشته باشند، بی سر و صدا راهیابی یک رهبر افراطی مخالف دشمن خود ایران به کاخ سفید را ستایش و تحسین می کنند.
در حالی که بسیاری از کشورهای جهان با نگرانی به سخنرانی مراسم تحلیف ترامپ گوش می دادند، مسئولان کشورهای عرب حاشیه خلیج (فارس) خوشبین به نظر می رسیدند چرا که وی را یک رئیس جمهوری قدرتمند قلمداد می کنند که نقش آفرینی واشنگتن به عنوان شریک مهم و راهبردی آنها در منطقه دارای اهمیت برای امنیت آمریکا و منافع آن در زمینه انرژی را افزایش خواهد داد.
از نظر کشورهای عرب خلیج (فارس)، مهار آن چه این کشورها افزایش پشتیبانی ایران از شبه نظامیان هم پیمان خود در سوریه، عراق، یمن و لبنان و همکاری با شیعیان در بحرین و منطقه نفت خیز الشرقیه در عربستان سعودی می دانند، مهم ترین بخش این مسئله به شمار می آید.
این مسئله همچنین بدین معنی است که کشورهای مذکور دست کم در شرایط کنونی از اظهارات مربوط به متحد ساختن «جهان متمدن علیه تروریسم اسلام گرای افراطی» در سخنرانی ترامپ که به گفته منتقدان یادآور حمله «صلیبی» جورج بوش علیه اسلام بود، چشم پوشی کرده اند.
به نظر می رسد عربستان سعودی به طور مشخص از رفتن باراک اوباما خوشحال باشد چرا که احساس می کرد وی در تعامل با ائتلاف میان ریاض و واشنگتن، آن را کم اهمیت تر از مذاکره برای امضای توافق هسته ای با ایران در سال ۲۰۱۵ میلادی در نظر می گرفت.
رابطه میان آمریکا و عربستان یکی از ستون های برقراری تعادل امنیتی در خاور میانه بوده با این حال به دنبال ابراز خشم ریاض نسبت به آن چه خروج دولت اوباما از منطقه و تمایل آن به سوی ایران از زمان قیام های بهار عربی در سال ۲۰۱۱ میلادی قلمداد کرد، رو به وخامت نهاد.
«رونالد ریگان دیگر»
هنگامی که اوباما خواسته های کشورهای عرب خلیج (فارس) برای ارائه کمک های بیشتر به شبه نظامیان اپوزیسیون در حال جنگ با بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه که به خاطر پشتیبانی ایران و روسیه توانست جان سالم به در برد را نادیده گرفت، تنش ها در رابطه با اوضاع این کشور نیز بالا گرفت.
عبدالرحمن الراشد، تحلیلگر برجسته سعودی اظهار داشت: ادراک مهم است، ترامپ به نظر نمی رسد از آن گونه مردانی باشد که به سوی ایران و یا هر طرف دیگری تمایل پیدا می کنند.
وی در این باره افزود: اگر همان گونه که می گوید رفتار کند، آن هنگام شاهد یک رونالد ریگان دیگر خواهیم بود، کسی که تمامی قدرت ها در منطقه به صورت جدی با وی تعامل خواهند کرد؛ متاسفانه این همان چیزی است که طی هشت سال گذشته آن را کم داشتیم.
برخی ها نسبت به این مسئله احساس نگرانی می کنند که رفتارهای ترامپ در توییتر – پیام های پی در پی و لجام گسیخته در سایش و یا سرزنش – به معنای این باشد که وی برای تعامل با تحولا خاور میانه صلاحیت لازم را ندارد.
به گفته فیصل الیافعی، مقاله نویس روزنامه نشنال در ابوظبی امارات، به احتمال زیاد ترامپ تغییر نخواهد کرد هر چند که استفاده وی از شبکه های اجتماعی می تواند یک مشکل باشد.
وی در این باره گفت: در یک مرحله، اتفاقی در جهان روی خواهد داد که واکنش دقیق و سیاست محتاطانه را ایجاب می کند در حالی که ترامپ واکنش احساسی و عاطفی از خود نشان خواهد داد، این مسئله همواره مایه نگرانی خواهد بود با این حال این رفتار وی و شخصیت وی بوده و آنهایی که ترامپ را دوست می دارند این بخش از شخصیت وی را دوست دارند.
برخی تحلیلگران عرب میان ترامپ و ریگان که وی نیز شعار «بیایید آمریکا را دوباره بزرگ کنیم» سر داد، شباهت سیاسی می بینند جایی که ریگان نیز حامی قدرتمند ارتش بود هر چند که دوره حکمرانی وی طی سال های ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۹ میلادی شاهد بحران های طولانی در خاور میانه مربوط به ایران، لبنان و لیبی بود.
در حالی که تنها افراد اندکی در منطقه خلیج (فارس) پیش بینی می کنند ترامپ با وجود تهدید مبنی بر لغو توافق هسته ای با ایران، دست به چنین کاری بزند، اکثریت در این منطقه می خواهند به تهران فشار وارد شود تا از آن چه کشورهای عرب حاشیه خلیج (فارس) براندازی در این کشورها از سوی یک نظام مذهبی انقلابی می پندارند، دست بکشد.
یک سرمایه دار عرب حاشیه خلیج (فارس) با بیان این که «بر این باورم ترامپ با ایران بسیار بسیار سخت گیر و قاطع خواهد بود»، تاکید کرد که وی به عنوان یک فرد فعالی در زمینه معامله و قرارداد، به احتمال زیاد در عوض این کار چیزی درخواست خواهد کرد.
«سیاست خارجی»
لحظاتی پس از سخنرانی ترامپ، پایگاه اینترنتی کاخ سفید اعلام کرد که دولت رئیس جمهوری جدید شکست «گروه های تروریستی اسلام گرای افراطی» را مهم ترین هدف خود در زمینه سیاست خارجی قرار خواهد داد و برای در امان ماندن از حملات ایران و کره شمالی، یک سامانه دفاع موشکی در بالاترین سطح را ایجاد خواهد کرد.
این مسئله به طور مشخص مسئولیت جیمز ماتیس، وزیر دفاع، ریکس تیلرسون، نامزد وزارت امور خارجه و مایک پومپئو، نامزد ریاست سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) خواهد بود که همگی افراد شاخته شده ای نزد مسئولان سعودی می باشند.
به طور خاص ماتیس – ژنرال بازنشسته تفنگداران دریایی آمریکا و معروف به عدم اعتماد به ایران – یک شخصیت آشنا برای حاکمان کشورهای عرب خلیج (فارس) به شمار می آید جایی که پیشتر به عنوان فرمانده فرماندهی مرکزی (CENTCOM) فعالیت کرده که بر عملیات نظامی آمریکا در خاور میانه و جنوب آسیا نظارت می کند.
وی در جلسه رای اعتماد به نامزدی اش در مجلس سنا طی ماه جاری میلادی گفت که «ایران بزرگ ترین قدرت عامل بی ثباتی در خاور میانه بوده و سیاست های آن با منافع ما در تضاد است» و این در حالی است که موضع گیری های این چنین، بازخورد خوبی نزد حاکمان کشورهای عرب خلیج (فارس) دارد.
الراشد نیز در این باره اظهار داشت: امیدواریم ترامپ سیاست اوباما را تصحیح کند و هر چند که ما هنوز نسبت به این مسئله اطمینان نداریم اما به نظر می رسد تمامی انتخاب های وی برای تصدی سمت های دولتی، باتجربه هستند.
«تقویت نظامی»
در رابطه با سوریه، یمن، عراق و بحرین – عرصه های رقابت ریاض و تهران بر سر نفوذ – نیز گزینه ها و اولویت های اوباما برای گفت و گو، نزد برخی اعراب خلیج (فارس) ضعیف به نظر می رسیدند.
شاید دیدگاه ترامپ در رابطه با «صلح از طریق قدرت»، این استنباط از ناکارآمدی واشنگتن را تغییر دهد و حاکمان عرب خلیج (فارس) را به ادامه راه افزایش توان نظامی به شدت متکی به شرکت های دفاعی آمریکا و اروپا تشویق کند.
با این حال احتمال دارد برخی مسال همچون بیت المقدس، سیاست نفتی و آن چه تعصب علیه مسلمانان تلقی می شود در کنار قانونی در آمریکا که اجازه می دهد در رابطه با حملات ۱۱ سپتامبر، در دادگاه علیه ریاض شکایت شود، در بروز تنش در روابط سهیم باشند.
در راس این پرونده ها نیز مسئله تعهد ترامپ به انتقال سفارتخانه آمریکا از تل آویو به بیت المقدس قرار دارد که سیاست چند دهه اخیر آمریکا را تغییر خواهد داد و در کنار آن نیز، وکیلی را به عنوان سفیر جدید در اسرائیل منصوب کرده که پیشتر برای یک شهرک یهودی نشین بزرگ پول جمع آوری می کرد.
در همین حال، اسرائیلی ها و فلسطینیان که به دنبال کشور مستقل خود هستند، هر دو ادعا می کنند بیت المقدس پایتخت آنها به شمار می آید.
«زبان عامل قطب بندی»
یک منبع آگاه به رویکرد تفکر رسمی در منطقه خلیج (فارس) با بیان این که «این مسئله باعث ایجاد هرج و مرج زیادی و شاید هم انتفاضه دیگری خواهد شد»، در این باره افزود که ترامپ باید در رابطه با اقدامی که «بار سنگینی بر دوش فرآیند صلح» خواهد بود، به خوبی فکر کند.
از جمله مسائل دیگر، تلاش های ترامپ برای نابودی گروه دولت اسلامی (داعش) است، کشورهای عرب خلیج (فارس) نیز در رابطه با این هدف با وی موافق هستند، با این حال به کار گیری زبان عامل قطب بندی که به نظر می رسد مسلمانان را اهریمن جلوه می دهد و همچنین اتکای صرف به نیروی نظامی، اعتراض ها را افزایش خواهد داد.
چنین زبانی همچنین می تواند از طریق مانع تراشی در برابر تلاش های عاطفی و عقلانی مورد نیاز برای مقابله با تفکر عامل خشونت، باعث شعله ور شدن افراط گرایی شود.
داهم القحطانی، تحلیلگر سیاسی کویتی در توییتر نوشت: بدترین بخش در رابطه با سخنرانی ترامپ این است که به نام مبارزه با آن چه تروریست اسلامی افراط گرا نامید، اسلام را به عنوان یک دین هدف قرار خواهد داد در حالی که این تنها یک برچسب خالی و بی معنی می باشد.
الیافعی نیز در این باره گفت: در صورتی که به دوران بوش و گفتمان ‘اگر با ما نباشید، علیه ما هستید’، این تفکر عامل قطب بندی و همچنین ایده توانایی نیروهای نظامی در حل و فصل مشکل بازگردد، بر این باورم که آن هنگام خود را در یک وضعیت بسیار دشوار و در برابر جنگی که دستیابی به پیروزی در آن امکان پذیر نیست، خواهیم یافت.»