«صلاح‌الدین اوزگوندوز» از روحانیون برجسته شیعه ترکیه که به عنوان رئیس جنبش زینبیه استانبول و شیعیان ترکیه شناخته می‌شود، تحصیلات حوزوی خود را در ایران و نجف گذرانده و پس از بازگشت به ترکیه، فعالیت‌های خود را در جهت هر چه بیشتر دیده‌شدن شیعیان این کشور و حمایت از شیعیان ادامه داده است.
در این گزارش، پای صحبت این روحانی برجسته شیعه ترکیه می‌نشینیم تا با نحوه ساخت نخستین مسجد شیعیان استانبول با عنوان «زینبیه»، ایجاد جنبش زینبیه، مواضع شیعیان ترکیه درباره وقایع خاورمیانه و... آشنا شویم.
صلاح‌الدین اوزگوندوز
صلاح‌الدین اوزگوندوز در ابتدا با بیان اینکه شیعیان استانبول همه مهاجر از شهرهای اغدیر، غارص (شهرهای هم‌مرز ایران و ارمنستان) هستند، سال مهاجرت خود به استانبول را سال 1978 میلادی بیان می‌کند و می‌گوید: در آن سالها که تقریبا همزمان با انقلاب اسلامی ایران بود، شیعیان ترکیه کم‌کم مهاجرت به استانبول را آغاز کرده بودند و البته اهالی مناطقی از استانبول از جمله هالکالی دوست نداشتند که ما به عنوان شیعه در این مناطق سکونت داشته باشیم و به همین دلیل نیز درگیری‌هایی به وجود می‌آورند اما با این حال به مرور شیعیان به استانبول مهاجرت کرده و در مناطق خاصی از این شهر مستقر شدند.
امام جمعه مسجد زینبیه استانبول ادامه می‌دهد: در آن سالها مسجدی برای شیعیان در استانبول وجود نداشت و اقوام مختلف نیز نمی‌خواستند که ما در این شهر مسجد بسازیم و اعلام موجودیت کنیم و زمانی که تصمیم به مسجدسازی گرفتیم ما را خیلی اذیت کردند تا جایی که مافیا نیز وارد کار شد و اقوام دیگر را به جان ما انداخت تا ما این مناطق را تخلیه کنیم و به شهرهای خود برگردیم اما نتیجه نداشت و در نهایت با تلاش ما کار به جایی رسید که ما ماندیم و آنها از این مناطق رفتند.
کمونیست‌ها تسلیم خواست شیعیان شدنداوزگوندوز همچنین می‌گوید: زمانی که تصمیم به ساخت نخستین مسجد شیعیان استانبول گرفتیم به این دلیل که زمین این مسجد در منطقه آزاد شده کمونیست‌ها بود و می‌خواستند جمعیت تحت نظارت آنها باشد، خواستند که هیئت مدیره مسجد از آنها باشد و اجازه نمی‌دادند که ما در آن منطقه مسجد بسازیم اما ما گفتیم باید کسانی با ما همکاری داشته باشند که ما بتوانیم با آنها همکاری کنیم و در نهایت تسلیم ما شدند و نخستین مسجد شیعیان استانبول را با نام «مسجد زینبیه» ساختیم.
وی عنوان می‌کند: مخالفان استقرار شیعیان در استانبول برای من که شروع به حرکت‌هایی در جهت دیده‌شدن بیشتر شیعه در استانبول کرده بودم، دادگاه‌های مردمی تشکیل دادند و بنده را محکوم به اعدام کردند که در پی آن برای صحبت و دفاع از خود به دادگاه عالی رفتم؛ اما زمانی که در دادگاه علنی صحبت کرده و مشکلات خود را گفتم آنها نه تنها حکم اعدام بنده را که از سوی دادگاه‌های مردمی صادر شده بود، لغو کردند بلکه پس از آن از طرفداران ما شده و وسیله خیری برای کارهای بعدی ما شدند.
این روحانی برجسته شیعه با بیان اینکه مخالفان ما در آن سالها مردم محله، کمونیست‌ها، مافیا و تعدادی از کُردها بودند، ادامه می‌دهد: همچنین با توجه به اینکه آن روزها دوران کودتا بود، کودتاچیان نیز به بهانه‌های مختلف به ما شلاق می‌زدند تا ما این محله و این شهر را ترک کنیم اما ما نه تنها استانبول را ترک نکردیم بلکه زیر شلاق کودتاچیان به ساخت مساجد در استانبول ادامه دادیم و این مسجدسازی به شهرهای دیگر ترکیه نیز کشیده شد تا جایی که در حال حاضر بیش از 50 مسجد در ترکیه ساخته شده است. ما شلاق را به جان خریدیم و در آخر نیز آنها رفتند و ما ماندیم.
مسجد زینبیه استانبول
اوزگوندوز با بیان اینکه تا کمرنگ‌شدن کودتاچیان اذیت و آزار آنها، شلاق‌خوردن من ادامه داشت، عنوان می‌کند: تقریبا بعد از 1990 میلادی بود که پس از اقامه نماز میت غیابی برای یکی از ترک‌های شیعه آذربایجان، من را محکوم کردند و دوباره شلاق زدند که من پس از آن به دیدار وزیر کشور رفتم و گفتم «بیش از 10 سال است من را اذیت می‌کنند اما من ناراحت نشدم و شکایتی هم نکردم اما برای من خیلی گران تمام شد زمانی که برای ترک‌های باکو نماز میت غیابی خواندیم و شما ما را محکوم کردید گویی که جرمی مرتکب شده‌ایم»؛ پس از آن دیدار دیگر شکنجه و شلاقی نبود و فقط چند بار آمدند و من را با احترام بردند.
وی که بنیان‌گذار حرکت زینبیه در استانبول است درباره شکل‌گیری این جنبش از سوی شیعیان استانبول می‌گوید: از زمانی که به استانبول مهاجرت کردیم جنبش زینبیه نیز شکل گرفت و حتی اگر مسجد زینبیه هم نبود، جنبش زینبیه بود؛ چرا که مکتب ما زینبی است و به همین دلیل نیز اسم نخستین مسجد شیعیان در استانبول را زینبیه گذاشتیم. اگر از هر خانواده شیعه در استانبول بپرسید یک نام زینب دارند و شیعیان استانبول به تمام معنا زینبی شده‌اند.
جنبش زینبیه به فعالیت فرهنگی شیعیان شکل دادامام جمعه مسجد زینبیه استانبول اظهار می‌کند: با شکل‌گیری جنبش زینبیه بود که فعالیت‌های فرهنگی و ورزشی برای شیعیان استانبول نیز آغاز شد و کم کم تیم ورزشی راه انداخته و سالن‌های ورزشی ساختیم و فعالیت‌های فرهنگی خود را نیز با چاپ کتاب‌هایی به زبان ترکی و ترجمه کتاب‌های شیعه به زبان ترکی دنبال کردیم.
وی ادامه می‌دهد: در آن سالها روزنامه علمدار و رادیو علمدار را نیز راه‌اندازی کردیم که البته رادیو علمدار را دولت تعطیل کرد و روزنامه علمدار نیز به دلیل مشکلات اقتصادی تعطیل شد. با شبکه اسلامی جم و 12 همکاری داریم و در کنار آن تلویزیون اینترنتی زینبیه را نیز راه‌اندازی کرده‌ایم.
اوزوگوندوز شناخته‌شدن شیعه در استانبول را مدیون ایجاد جنبش زینبیه می‌داند و عنوان می‌کند: اگر جنبش زینبیه شکل نمی‌گرفت و بچه‌های شیعه گرد هم نمی‌آمدند امروز بچه‌های شیعه یا چپی بودند و یا در سازمان‌های مذهبی مانند فتح‌الله گولن جذب می‌شدند اما نگذاشتیم که این اتفاقات بیفتد و جوانان را جذب مساجد کردیم چرا که مسجد سنگر است.
وی درباره دیگر برنامه‌هایی که از سوی جنبش زینبیه دنبال می‌شود، می‌گوید: یکی دیگر از کارهایی که در قالب این جنبش دنبال می‌شود، برگزاری هرساله مراسم عاشورای حسینی در هالکالی استانبول است، در این مراسم علاوه بر اجرای تئاتر با موضوع عاشورا و مرثیه خوانی مداحان اهل بیت(علیهم السلام)، یک نفر از اهل سنت که مورد تأیید عامه باشد، یک نفر از علویان و یک نفر از شیعیان ترکیه سخنرانی می‌کنند. این مراسم باشکوه که در یونسکو نیز به ثبت رسیده است هرساله با حضور هزاران نفر از عاشقان اباعبدالله الحسین(علیه السلام) برگزار می‌شود و میلیون‌ها نفر نیز این مراسم را از تلویزیون تعقیب می‌کنند.
وی یادآور می‌شود، پس از اینکه به مدت چند سال مراسم عاشورای اباعبدالله الحسین(علیه السلام) را برگزار کردیم، این مراسم کم‌کم عمومی و همگانی شد و تا جایی که در کاخ ریاست جمهوری نیز مراسم مرثیه‌خوانی به مدت دو ساعت با حضور ما برگزار شد و در حال حاضر نیز مسئولان کشوری در این مراسم حضور پیدا می‌کنند.
این روحانی برجسته شیعه ادامه می‌دهد: برگزاری مراسم اربعین حسینی از دیگر برنامه‌هایی جنبش زینبیه است که این مراسم نیز هر ساله در منطقه هالکالی استانبول با حضور دوستداران اهل بیت(علیهم السلام) برگزار می‌شود؛ برنامه اربعین شیعیان استانبول شاید در تاریخ اربعین اولین باشد و البته این برنامه، رسما برنامه مشترک شیعه، سنی و علویون استانبول است و هرساله از ایران نیز میهمانان و علمایی به این مجلس می‌آیند.
وی در ادامه می‌گوید: در حال حاضر شیعیان ترکیه و استانبول به جایی رسیده‌اند که در تمامی مناسبت‌های مذهبی و ایام ولادت و شهادت ائمه اطهار(علیهم السلام) مراسم برگزار می‌کنند و با توجه به تعدد مساجد شیعه در استانبول و نامگذاری هر یک از مساجد به نام چهارده معصوم و یاران ایشان، مراسم ولادت یا شهادت پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) یا ائمه اطهار(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در مسجدی که به نام ایشان است، برگزار می‌شود.
این روحانی برجسته شیعه در بخشی از سخنان خود در پاسخ به این پرسش که وضعیت فعلی شیعیان ترکیه از لحاظ مشارکت در فعالیت‌های سیاسی چگونه است؟ می‌گوید: قوانین در ترکیه به این شکل است که احزاب برنامه‌های خود را ارائه می‌کنند و مردم تصمیم می‌گیرند به کدام حزب رأی بدهند و البته در این میان به دین و مذهب نگاه نمی‌شود و اینطور نیست که یک حزب خود را به عنوان حزب شیعه، حزب اهل سنت یا حزب علوی معرفی کند و می‌توان گفت سیاست در ترکیه مذهبی و قومی نیست.
تأثیرات وقایع سیاسی ترکیه برای شیعه و سنی یکسان استوی در ادامه می‌گوید: براین اساس است که تأثیرات وقایع و اتفاقات سیاسی برای تمامی هموطنان ترکیه یکسان است و اینطور نیست که اهل سنت وضعیت بهتری از لحاظ وزن سیاسی داشته باشند و حتی در بسیاری مواقع ما هستیم که با سیاست‌های حکومت فعلی مخالفت می‌کنیم؛ هرچند که منافع و نظر دولت را نیز مورد توجه قرار داده و یک تنه به قاضی نمی‌رویم.
اوزوگوندوز درباره ارتباط شیعیان ترکیه با پیروان دیگر ادیان و مذاهب عنوان می‌کند: ما نباید به دنبال جامعه یک رنگ باشیم چرا که داشتن جامعه‌ای یک رنگ از ذهنیت‌های فاشیستی است و نظر ما این است که جامعه رنگارنگ از جامعه تک رنگی بهتر است. اینکه انتظار داشته باشیم همه یک جور باشند، یک جور فکر کنند و یک جور باور داشته باشند درست نیست و اگر تفاوت افکار و باورها برای ما طبیعی باشد دیگر اختلاف نظرها در بسیاری موارد بد به نظر نمی‌رسد و احساس بدی از این اختلاف نظرها نخواهیم داشت اما زمانی که به اختلاف نظرها با نگاه منفی از روی دشمنی نگاه کردیم آن زمان خطرناک می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: اینکه بگوییم هر چه ما می‌گوییم حق و بقیه باطل هستند، تفکر درستی نیست و خوب است که مذاهب مختلف در کنار هم باشند؛ من از شافعی یا از حنفی بدم نمی‌آید و البته آنها نیز اهل بیت ما را قبول دارند و در تمامی مساجد ترکیه از جمله مساجد اهل سنت و شیعی نام‌های امام علی(علیه السلام) و حسنین(علیهما السلام) دیده می‌شود و نمی‌توان مسجدی را در ترکیه پیدا کرد که نام علی، حسن و حسین در آن نباشد.
تفرقه‌افکنی مطبوعاتاین روحانی برجسته شیعه اظهار می‌کند: ما باید به دنبال حفظ جامعه رنگارنگ باشیم تا انسان‌ها بدون در نظر گرفتن دین و مذهب یکدیگر با هم زندگی کنند اما متأسفانه گاهی اوقات مطبوعات و رسانه‌ها در ترکیه مردم را به اشتباه می‌اندازند و به دنبال تفرقه‌افکنی بین شیعه و دیگر مذاهب هستند.
وی در پاسخ به این پرسش که رویکرد شیعیان ترکیه درباره مواضع سیاسی اردوغان به ویژه در مسئله سوریه چیست؟ عنوان می‌کند: من یک هموطن ترک هستم و در چنین شرایطی به نفع کشورم می‌بینم که سوریه و عراق تجزیه نشود و نباید راضی به این تجزیه شویم و باید جلوی این تجزیه‌گرایی بایستیم و با کشورهایی که منافعشان با ما یکی است، هم قدم شویم.
اوزگوندوز ادامه می‌دهد: زمانی که اردوغان سیاست غلطی را در برابر سوریه اتخاذ کرده بود نه به این دلیل که اردوغان سنی است و ما شیعه هستیم مخالف آن سیاست‌ها نبودیم بلکه به این دلیل مخالفت می‌کردیم که ما ترک هستیم و دنبال بهترین‌ها برای کشورمان هستیم. راه کنونی اردوغان که در جهت جلوگیری از تجزیه منطقه و سوریه در پیش گرفته شده، صحیح است و ما از آن حمایت می‌کنیم.
وی با ابراز تأسف از اینکه مطبوعات ترکیه در سالهای اخیر افکار عمومی را درباره ایران و مسائل مربوط به سوریه خراب کرده‌اند می‌گوید: طی سا‌ها‌ی گذشته مطبوعات ترکیه معلومات صحیح به مردم نداده‌اند و به عبارت دیگر مردم ترکیه از دریافت معلومات صحیح محروم هستند اما اگر این اتحاد بین ایران، ترکیه و روسیه اتفاق بیفتد افکار عمومی مردم نیز تغییر خواهد کرد.
این روحانی شیعه ترکیه اضافه می‌کند: امیدواریم سیاستی که دولت ترکیه به تازگی در مقابل سوریه اتخاذ کرده و در کنار ایران و روسیه قرار گرفته است تا اجازه ندهند منطقه تجزیه شود ادامه پیدا کند چرا که کسانی هستند که می‌خواهند منطقه تجزیه شود اما ایران، ترکیه و روسیه که نمی‌خواهند این تجزیه اتفاق بیفتد در کنار هم قرار گرفته‌اند تا اجازه تجزیه را ندهند و البته برای ترکیه نیز راه درست این است تا با کسانی که نمی‌خواهند منطقه تجزیه شود متحد شود چرا که منافع ما با آنها یکسان بوده و در تضاد نیست.
وی یادآور می‌شود: منافع ما با متحدین ناتو و اروپا تعارض دارد نه با ایران، سوریه و عراق؛ پس در این مورد باید با کسانی که تجزیه را نمی‌خواهند همکاری کنیم؛ در این میان باید به این نکته نیز اشاره کرد که اقدامات تروریستی از جمله کشتن سفیر روسیه در آنکارا نیز برای خدشه‌دار کردن این حرکت بوده است.
اوزگوندوز در پاسخ به این پرسش که اساسا مسلمانان ترکیه تا چه حد مواضع حمایتی ترکیه از اسرائیل را می‌پذیرند؟ می‌گوید: فلسطین برای فلسطین است و به این دلیل که از سوی اسرائیل اشغال شده است باید از فلسطین دفاع کنیم چرا که ما طرفدار اشغالگر نیستیم و طرفدار مظلوم هستیم اما اگر بیشتر از خود مظلومی که در حقش ظلم شده از حق او دفاع کنیم در واقع کاسه داغ‌تر از آش می‌شویم و این افراط است.
در عربستان شیعه و سنی آزاد نیستندوی در بخش دیگری از سخنان خود درباره ممنوعیت و محدودیت‌هایی که در خصوص آزادی عمل شیعیان عربستان وجود دارد، می‌گوید: در عربستان تنها شیعیان نیستند که محدودیت دارند و بهتر است بگوییم در عربستان هیچکس آزاد نیست و هیچکس نمی‌تواند مخالف حکومت حرفی بزند؛ در عربستان حتی شاهزاده‌ها هم آزاد نیستند و تعامل خودشان را نیز به هم زده‌اند پس در چنین شرایطی نمی‌توانیم انتظار آزادی عمل برای شیعیان داشته باشیم چرا که در آنجا اهل سنت هم آزاد نیستند.
اوزگوندوز ادامه می‌دهد: در عربستان انسان‌ها از حقوق بشر محروم هستند و این نگاه دیکتاتوری را به یمن نیز تحمیل می‌کنند و با خرید صلاح از آمریکا به یمن حمله کرده، مسلمانان بی‌گناه را می‌کشند و در راه اهداف آمریکا و اسرائیل خدمت می‌کنند.
وی بخش پایانی سخنان خود را به بیان وظایف روحانیت شیعه اختصاص می‌دهد و می‌گوید: یکی از دو حجت خداوند، عقل و دیگری وحی است و ما روحانیون شیعه باید عاقلانه رفتار کنیم و همانطور که اهل بیت ما سفارش کرده‌اند نباید دین و مذهب خود را به دیگران تحمیل کنیم بلکه باید با عملمان نشان دهیم که انسان‌های خوبی هستیم تا بتوانیم دین و مذهب خود را معرفی کنیم.
این روحانی برجسته شیعه ترکیه سخنان خود را اینگونه به پایان می‌رساند: روحانیت ما باید خودباور باشد و به مکتب اعتقاد داشته باشد و از مکتب نترسند و در این صورت مغلوب نمی‌شوند چرا که این مکتب مغلوب شدنی نیست. باید بدانیم و اعتقاد داشته باشیم که اگر خدا کسی را بلند کند کسی نمی تواند او را به زمین بزند و اگر خدا کسی را به زمین بزند کسی نمی‌تواند او را بلند کند؛ اگر با خدا باشید مغلوب نمی‌شوید.