به گزارش «شیعه نیوز»، مرتضی رضوانفر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری که به منظور تهیه شناسنامه آثار ایرانی در تانزانیا و کنیا به این منطقه سفر کرده است، در گفت‌و‌گویی تاریخچه حضور شیعیان به سواحل شرق آفریقا را تبیین کرد و گفت: طبق اسناد و شواهد تاریخی، سواحل شرق آفریقا از پانصد سال پیش از میلاد، پذیرای جهانگردانی از کشورها و ملل مختلف نظیر عرب‌ها، ایرانیان، چینی‌ها و آشوری‌ها بوده است. حضور مذهب اهل‌بیت(علیهم السلام) در جزیره زنگبار و تانزانیا نیز نزدیک به هزار سال سابقه دارد.
وی افزود: در قرن هشتم میلادی، مصادف با قرون اولیه هجری قمری، عرب‌ها به تدریج شروع به سکونت در سواحل شرق آفریقا و زنگبار کردند و کالاهای مختلفی از جمله فنجان، صابون و شیشه‌های رنگی را به بومیان می‌فروختند و در مقابل، محصولات کشاورزی، غله و حبوبات دریافت می‌کردند.
ورود شیرازی‌ها و تشکیل امپراطوری زنگبار
رضوانفر تصریح کرد: در این میان ورود شیرازی‌ها به جزایر شرق آفریقا و تشکیل «امپراطوری زنگبار» را می‌توان سازمان‌یافته‌ترین مهاجرت خارجی‌ها در سواحل شرق آفریقا و زنگبار دانست که در بافت فرهنگی و اجتماعی مردم این مناطق دگرگونی‌های عمیقی پدید آورد و حتی منجر به پیدایش «زبان سواحیلی» شد.
وی ادامه داد: اسناد معتبر تاریخی در این خصوص نوشته‌اند که «در قرن هشتم و نهم میلادی یکی از بازرگانان شیراز به همراه شش نفر از فرزندانش با هفت کشتی به جزیره پمبا و سواحل لامو، مالیندی، مومباسا، کیلوا و کومور از توابع زنگبار مهاجرت و اقدام به تجارت طلا، عاج، پوست و ادویه کرد. این شیرازی‌ها که در منطقه خلیج فارس ساکن بودند با ترکیب با ساکنان بومی، فرهنگ جدیدی را شکل دادند».
به قدرت رسیدن «طغرل سلجوقی» در شیراز؛ دلیل مهاجرت شیعیان
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری بیان کرد: برخی تاریخ‌نگاران، انگیزه مهاجرت شیعیان به سواحل شرق آفریقا را به قدرت رسیدن «طغرل سلجوقی» در شیراز(۲۴۷ ق.) دانسته‌اند که با تشیع و شیعیان مخالف بود.
نفوذ اسلام در قرن دوازدهم میلادی در کیلوا
مرتضی رضوانفر همچنین با اشاره به نفوذ اسلام در بین بومی‌های منطقه گفت: «ابن بطوطه»(جهانگرد مسلمان مراکشی) نیز که در قرن دوازدهم میلادی از منطقه «کیلوا» بازدید کرده است، تحت تأثیر نفوذ، تأثیر و گسترش اسلام در میان ساکنان بومی قرار می‌گیرد و اشاره می‌کند که «مردم به جنگ مقدس اعتقاد داشته و تقوا و درستکاری، مورد توجه آنها بوده است».
سلطان علی از شیراز؛ مؤسس شهر «کیلوا» در زنگبار
رضوانفر افزود: «ابن مسعود»، مورخ مشهور با توصیف مشاهدات خود از شهر کیلوا که مقر سلطنت امپراطوری زنگبار بوده است، مؤسس آن را «سلطان علی» از شیعیان شیراز معرفی کرده که با ازدواج با یکی از دختران حکام بومی، نسل حُکمرانان بعدی را بر جای گذارده است.
دو اقدام شاخص شیعیان
وی ادامه داد: شیعیان با مهاجرت به سواحل کشورهای شرق آفریقا دو اقدام انجام داده‌اند که اثر و بقایای آن پس از هزار سال هنوز به چشم می‌خورد؛ راه‌اندازی مبادلات تجاری و رونق بخشیدن به اقتصاد و آباد کردن شهرها و مراکز استقرار خود و همچنین کمک به گسترش اسلام در شرق آفریقا و ساختن مساجد و اماکن عمومی در زنگبار و مومباسا.
کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری تصریح کرد: «سلطان علی بن حسین» ابتدا در زنگبار و سپس در «کیلوا» در نزدیکی «دارالسلام» استقرار یافت و با سران محلی رابطه حسنه‌ای برقرار کرد.
تشکیل دولت ـ شهرهای مستقل
مرتضی رضوانفر ادامه داد: وی دامنه فعالیت اقتصادی و تجاری خود را گسترش داده و دولت ـ شهرهای مستقلی را در مناطقی نظیر مالیندی، مالو، زنگبار و آنژوان بنیان نهاد. این دولت ـ شهرها هر کدام به صورت فدرال اداره می‌شدند و در نحوه اداره امور داخلی خود اعم از امور قضایی و قانونگذاری از استقلال کامل برخوردار بودند.
رضوانفر یادآور شد: پس از سلطان علی، بیش از دویست سال، ده‌ها نفر از اولاد و اعقاب وی عهده‌دار پادشاهی می‌شوند امّا به دلیل سودجویی و توطئه‌های سیاسی داخلی و خارجی، طی قرن‌های سیزده و چهاردهم میلادی، این امپراطوری به سراشیبی سقوط کشیده می‌شود.
قتل عام ایرانیان توسط پرتغالی‌ها
مرتضی رضوانفر همچنین بیان کرد: در اواخر قرن پانزدهم میلادی ـ در زمان حکومت «فضیل بن سلیمان» ـ «واسکودوگاما»؛ دریانورد مشهور پرتغالی پس از کشف راه دریایی هند، وارد منطقه دریایی آفریقا شد و پس از جنگ‌ها و توطئه‌هایی، بساط حکومت زنگبار را برچید. پرتغالی‌ها در اقدامی وحشیانه بسیاری از عرب‌ها و ایرانیان ساکن را قتل عام و پایه‌های قدرت خود را مستحکم کردند.
وی تصریح کرد: در مجموع حاکمیت شیعیان بر زنگبار و جزایر اطراف آن حدود پنج قرن به طول انجامید و در طی این مدت دسته‌جات زیادی از عرب‌ها در زنگبار و مناطق ساحلی کشورهای کنیا و تانزانیای امروزی سکونت یافتند؛ همچون اعراب قبیله مزروعی در «بندر مومباسا» در کنیا ؛ اعراب قبیله باجونی در «لامو» ؛ اعراب قبیله حارث در دو جزیره اصلی زنگبار «اونگوجا» و «پمبا»؛ و قبیله مولی در جنوب شهر پمبا.
مسجدی که سلاطین شیرازی بنا کردند
رضوانفر با اشاره به شاخص‌ترین اقدامات سلاطین شیرازی در شرق آفریقا یادآور شد: سلاطین شیرازی‌ها با ورود به زنگبار مساجدی را ساختند که از آن جمله مسجد کیزیمکازی؛ قدیمی‌ترین مسجد موجود در زنگبار است که چند سال پس از ورود شیرازی‌ها به این منطقه به دستور یکی از سلاطین شیرازی ساخته شده است.
وی گفت: قدمت این مسجد به ۹۳۸ سال قبل باز می‌گردد و کتبیه موجود در آن به خط کوفی بوده است. این مسجد تماماً از سنگ ساخته شده است.