مهر: ایران از معدود کشورهایی است که در آن تعداد تعطیلات رسمی بیش از متوسط جهانی است. چنانکه با نگاهی به تقویم سال 1388 درمی‌یابیم بیش از 25 روز تعطیلی رسمی در تقویم امسال ثبت شده است.
این امر البته به خودی خود نمی‌تواند پدیده بدی باشد، اما سئوال اینجاست که آیا برای استفاده بهینه از این تعطیلات تدبیری اندیشیده‌ایم؟ آیا این تعداد تعطیلی رسمی کمکی به اثربخشی اجتماعی می‌کند؟
فارغ از آثار اقتصادی ناشی از وجود تعطیلات متعدد در تقویم اقتصادی یک کشور، مدیریت تعطیلات رسمی به منظور فراهم کردن زمینه مناسب برای افزایش اثربخشی و بهره‌وری نیروهای انسانی یک کشور و بالا بردن ضریب شادی و شادمانی مردم، امروز از اصلی‌ترین دغدغه‌های کارشناسان اجتماعی قلمداد می‌شود.
نگاهی گذرا به تقویم سال 1388 نشان می‌دهد تعطیلات رسمی کشور امسال بیش از 25 روز است و علاوه بر آن 52 روز تعطیلات جمعه در تقویم هر ایرانی ثبت شده است. به این ترتیب از 365 روز امسال 77 روز آن تعطیل است.
این در حالی اتفاق می‌افتد که هر کارمند یا کارگر ایرانی می‌تواند با توجه به قانون کار از 30 روز مرخصی استحقاقی بهره‌مند شود و در نتیجه کل تعطیلات قانونی برای یک کارمند در سال جاری 107 روز است. اگر این رقم را از 365 روز سال کم کنیم تعداد روزهای کاری یک نیروی کار در ایران معادل 258 روز خواهد بود.
نکته جالب در بحث تعطیلات آنکه بسیاری از مدیران شرکت‌ها علاوه بر تعطیلات رسمی، تعطیلاتی نیز تحت نام‌های مختلف مانند تعطیلات تابستانی، زمستانی و... را با دادن مرخصی‌های بلاعوض برای کارکنان در نظر می‌گیرند. اینگونه مدیران در بین مردم بسیار محبوبند و فراموش نکنیم که در بسیاری از موارد دولت‌ها روزهای کاری بین تعطیل را هم تعطیل می‌کنند.
در این باره لاله افتخاری می‌گوید: مشکل ما فقط تعطیلات طولانی‌مدت نیست بلکه نداشتن نگاه جدی به کار و شغل را شامل می‌شود. بعضی افراد حتی از نیم ساعت وقت خود بهترین بهره را می‌برند و افرادی دیگر حتی از بیکاری خود نیز استفاده کامل را نمی‌برند. بنابراین باید فرهنگ متعهد در کار را گسترش دهیم و آن را به افراد بیاموزیم.
نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی اضافه می‌کند: کم شدن تعطیلات در ایران به خودی خود امر بدی نیست و مهمتر از تعداد ایام تعطیل مدیریت تعطیلات است و تعطیلات مدیریت صحیح می‌خواهد. چرا که مدیریت صحیح باعث کارآمدی افراد می‌شود و در غیر این صورت آسیب‌رسان و باعث بازدهی پائین فعالیت خواهد شد.
این عضو کمیسیون فرهنگی با اشاره به اینکه در حال حاضر در کشورهای پیشرفته به علت تعطیلات کم کار مفید افراد زیاد است می‌گوید: تعطیلات موجود و مدیریت تعطیلات یک نگاه کارشناسانه و همسونگر نیاز دارد و تعطیلات باید تاثیر مثبت داشته و اگر قرار باشد فرد هیچ برنامه‌ای را برای شادی و نشاط خود فراهم نکند بی‌اثر است.
موضوع مهم دیگر در بررسی تعداد ایام تعطیل، نحوه استفاده از آنها و بحث اوقات فراغت است که در تجدید نیرو و بازدهی یک جامعه و در پی آن اقتصاد کشور می‌تواند نقشی مهم ایفا کند. سئوال اصلی که در اینجا به ذهن متبادر می‌شود اینکه آیا وجود تعطیلات فراوان در تقویم ایرانیان باعث رفع خستگی از تن جامعه صنعتی امروز آنها می‌شود؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد به رغم وجود روزهای تعطیل فراوان در ایران بار کیفی این ایام برای مردم چندان نیست. چه بسا که تنها به پیروی از سنت و مراسم دیرینه نوروز برخی کارکردهای بجامانده روابط انسانی، شادی، پناه بردن به طبیعت و… برقرار مانده است.
در این باره دکتر احمد روستا معتقد است: مشکل پائین بودن بهره‌وری در ایران صرفاً با کم و زیاد شدن چند روز تعطیلات حل نمی‌شود. اما به طور قطع تعطیلی در هر نوع فعالیت نقش تعیین‌کننده در بهره‌وری خواهد داشت.
این استاد مدیریت بازاریابی می‌گوید: جامعه ما برخلاف بسیاری از جوامع به جای آنکه Goal oriented یعنی هدفگرا باشد Work oriented یا کارگرا است، یعنی عادت کرده از ساعت ۸ تا ۴ بعد از ظهر کارت بزند و در محیط کار حاضر باشد.
وی ادامه می‌دهد: اما اینکه در این مدت چه اندازه کار مفید انجام داده و در راستای هدف سازمان فعالیت دارد پرسشی است که نیاز به مطالعه و تحقیق وبررسی عمیقی دارد. به نظر می‌رسد به علت غالب بودن این روحیه بسیاری از سازمانهای ما در تلاش برای داشتن کارت و ساعت حضور و غیاب باشند و به مدیریت زمان در زندگی فردی و اجتماعی ما کمتر بها داده می‌شود.
از نظر دکتر روستا برای بهبود بهره‌وری و استفاده صحیح از نیروی کار، تعطیلات یک وسیله است. در حالی که در کشور ما این وسیله را بی‌هدف و نادرست به کار می‌گیریم و در نتیجه خود موجی تازه از عدم بهره‌وری ایجاد می‌کنیم. از لحاظ کمی شاید کشور ما تعداد تعطیلاتش چندان با سایر کشورها تفاوت نداشته باشد. اما از لحاظ کیفی تعطیلات آثار زیانباری داشته است زیرا زمان زیادی پیش و پس از تعطیلات صرف می‌شود که وقت زیادی را تلف می‌کند.
این کارشناس می‌گوید: مثلا از چند ساعت قبل از روز پیش از تعطیل تا ساعت‌ها در روز پس از تعطیل در محیط کار صرف بیان خاطرات و خطرات می‌شود که به علت عدم وجود نوعی سیستم ارزیابی و مطالعاتی هیچگاه آثار اقتصادی اینگونه زمان‌ها مشخص نمی‌شود. یکی دیگر از عواملی که باعث می‌شود کم و زیاد شدن تعطیلات در کشور ما محسوس نباشد نداشتن روحیه و انگیزه واقعی برای انجام کار در محیط‌هاست. وقتی انگیزه و هدف و امیدواری در محیط و فضای سازمان نباشد حتی حضور در محیط کار و کاهش تعطیلات نقشی در بهبود بهره‌وری ندارد.