آيت الله حاج سيد محمد حسينى شاهرودى ، در ماه جمادى الاول سال 1344 هجرى قمرى ، در نجف اشرف ديده به جهان گشودند ودر خانواده اى رشد ونمو كردند كه از متديّن ترين وبا تقواترين بيوت علمى نجف اشرف به شمار مى رفت ، چه آنكه از طرف پدرى ، والدى همچون مرحوم آيت الله حاج سيد محمود حسينى شاهرودى داشتند كه مستغنى از تعريف وبى نياز از توصيف مى باشند .
وپس از فوت مرحوم آية الله سيد ابو الحسن اصفهاني (قدس سره) سالهاى متمادى زعامت دينى وعلمى ومرجعيّت عامّه حوزه هاى علميه وجهان تشيّع را بر عهده داشتند . ذكر احوال ايشان از عهده اين جزوه مختصر خارج است ودر كتب مفصله زندگينامه آن مرجع عظيم الشأن همانند كتاب ؟ الامام الشاهرودى؟ به رشته تحرير در آمده است .
واما والده حضرت آيت الله حاج سيد محمّد شاهرودى صبيّه مرحوم آيت الله شيخ محمد رضا فاضل نيشابورى بود كه از زهّاد معروف واز مدرّسين عقائد واخلاق در حوزه نجف اشرف بشمار مى رفت ، وروحانيون وفضلاء در جلسه در ايشان شركت نموده واز بيانات گهربار ايشان استفاده مى بردند . والده ماجده معظّم له بانويى بود مشهور به ترك زرق وبرق وزخارف دنيوى ، وهيچگاه در مقابل سختيها ومرارتهايى كه زندگى در نجف اشرف بويژه در آن زمان داشت خم به ابرو نياورد وبا ايمان كامل وباتوكل به خدا در كنار همسر عظيم الشأن خود زندگى مى كرد ، وحتّى در اواخر ايام مرجعيّت عامّه مرحوم آية الله شاهرودى (قدس سره)دست از ساده زيستى وترك دنيا برنداشته به همان رويه حسنه وخدا پسندانه ادامه داد .
آن مرحومه در كنار تقوى وتديّن داراى مدارج علمى ومراتبى از فضل وكمال بود ومنزل ايشان همواره محلّ تردّد بانوان مسلمان بود كه قرائت قرآن ونماز خود را تصحيح نموده واحكام شرعى ومسائل دينى را از ايشان فرا مى گرفتند ، وحتّى فرزندان ونوادگانشان مقدار زيادى از مقدمات ومسائل شرعى واحكام اسلامى وروايات اخلاقى را نزد ايشان فرا مى گرفتند .
حضرت آيت الله حاج سيد محمد شاهرودى در سايه اين محيط معنوى وپاك تعليمات اوليّه ودروس ابتدائى ومقدماتى را نزد والد ماجد ووالده ماجده خويش فراگرفتند وريشه هاى ايمان وتقوى وتعاليم اسلامى در وجودشان مستحكم گرديد .
از مرحوم آيت الله حاج سيد محمود شاهرودى (قدس سره) چنين نقل شده است كه فرمودند : من سيد محمد را تا بيست ويك سالگى از خود دور ننمودم? وآنمرحوم چنان تعاليم اسلامى واحكام حرام وحلال را در قلب فرزندان خود جاى داده وراسخ نموده بودند كه آنان ضرب المثل در تطبيق اخلاقيات واحكام اسلامى بودند .
به همين لحاظ بود كه حضرت آيت الله حاج سيد محمد شاهرودى در زمان صباوت اشتهار به صدق لهجه وخلوص نيّت داشتند ، ووالد معظّم ايشان عقيده كاملى به صفاى روح وطينت پاك ميوه زندگى خود داشتند ، ولذا در مواقع شدّت وبروز بعض گرفتاريها وناملايمات به ايشان دستور مى فرمودند كه وضو ساخته در بالاى بام زير آسمان باتوجه تمام يك زيارت عاشوراى كامل بخواند كه شايد گشايشى در كار واقع شود وبه مرّات پس از خواندن زيارات اثر آن ظاهر شده ومشكل برطرف مى شد .
مقدّمات وسطوح :معظّم له مقدمات را نزد والد بزرگوار خود وهمچنين مرحوم شيخ على شهر بابكى ومرحوم شيخ شمس زنجانى كه از اساتيد مبرّز علم منطق بود فراگرفتند .
بعضى از دروس سطح مانند رسائل ومكاسب را نزد والد معظّمشان بصورت خصوصى فراگرفتند وكتاب كفاية الاصول را نزد مرحوم آيت الله ميرزا هاشم آملى (قدس سره) ومرحوم آية الله شيخ عبد الحسين رشتى (قدس سره) حاضر شدند .
تدريس سطوح عاليه :
معظّم له در ابتداء جوانى از مدرسين سطوح عاليه دروس حوزوى بشمار مى رفتند ورموز ومعضلات ومطالب سخت ودشوار كتب درسى را بخوبى براى شاگردان شرح داده وروشن مى نمودند واين امر همزمان بود باابتداى حضور ايشان در درس خارج .
حضور در درس خارج
ايشان در سال 1360 هجرى قمرى ، در سن شانزده سالگى به آخرين مرحله دروس حوزوى يعنى درس خارج قدم نهادند ، ودر اين سن وسال كم شروع در درس خارج بى سابقه يا كم نظير بوده است ولى ايشان به بركت استعداد خدادادى ونبوغ وذكاوت فوق العاده كه باريتعالى به ايشان عنايت فرموده بود ، ونيز به سبب تربيت وخط مشى صحيحى كه والد بزرگوارشان ترسيم نموده بودند وبخصوص تأكيد داشتند كه ايشان متمحّض در درس وبحث باشند واز اشتغالات ديگر برحذر باشند ، از عمر گرانبها استفاده كامل برده واوقات خود را با جدّ وجهد فراوان در راه تحصيل وتعليم صرف مى نمودند .
ايشان مدت مديدى در جلسات درس خارج شركت نموده واز محضر درس آية الله حاج سيد محمود شاهرودى (قدس سره)بهره كافى برده واز علوم ايشان استفاده كامل مى نمودند تا اينكه خود به درجات عاليه اجتهاد نائل آمدند ودر عين حال تا آخرين جلسات درس والد معظّم خود شركت نمودند وتقريرات درس اصول وفقه ايشان را به رشته تحرير در آوردند .
شركت در مجلس استفتاء
معظّم له از اركان مجلس استفتاء مرحوم آية الله حاج سيد محمود شاهرودى (قدس سره)بودند ، كه در اين مجلس استفتاءاتى كه از طرف شيعيان نقاط مختلف جهان كه از مقلّدين آن مرحوم بودند مى رسيد پاسخ داده مى شد .
اين مجلس استفتاء باحضور جمعى از بارزترين فضلاء وعلماء حوزه علميه نجف اشرف برگزار مى گرديد ، ومسائل مهم وبغرنج در آن جلسه مطرح مى شد وپس از بحث وبررسى لازم آنها را به نظر مبارك مرحوم آية الله شاهرودى (قدس سره) مى رساندند وايشان آخرين حكم را صادر مى فرمودند .
تقریرات درس خارج
درس خارج داراى مفاهيم مشكل واصطلاحات دشوار ومعانى عميق مى باشد كه دقت بسزائى را مى طلبد ، وبخصوص در زمان سابق كه بسيارى از كتابها وشرحهاى فعلى موجود نبود بسيارى از مطالب غامض اين علم شريف در اجمال وابهام قرار مى گرفت .
در چنين شرايطى روشن است كه بسيارى از پويندگان معرفت وطالبان علوم آل محمّد (صلى الله عليه وآله) كه تازه در اين وادى قدم گذاشته اند كاملاً به عمق مطالب پى نبرده ومقصود استاد بر آنها روشن نمى شود ، ودر اينجاست كه اهميت مجلس تقرير دوباره درس خارج نمودار مى گردد .
به همين جهت معظّم له هر روزه پس از اتمام درس خارج والد معظّم ، بلا فاصله جلسه ديگرى تشكيل داده ودرس را از ابتداء شرح مى نمودند وكاملاً توضيح مى دادند وعده زيادى از بيانات ايشان استفاده مى بردند .
تدريس خارج فقه واصول
معظّم له اولين جلسات تدريس خارج را تقريباً در سال 1383 هجرى قمرى ، در سن سى ونه سالگى ، ودر مسجد هندى كه از مهمترين مراكز تدريس در حوزه علميه نجف اشرف به شمار مى رفت شروع نمودند ، وهمچنان در مجلس درس والد معظم شركت مى جستند وتاكنون در كنار خدمات اجتماعى واشتغالات علمى ، روزى دو جلسه بحث خارج فقه واصول ايراد مى نمايند ، وشاگردانى مبرز وبافضل به جامعه اسلامى تحويل داده اند ودر حال حاضر عده زيادى از شخصيتهاى علمى ودينى كه در بلاد مختلف مشغول به خدمت وترويج احكام وتدريس در حوزه هاى علميه ودانشگاهها وارائه خدمات در مسئوليتهاى مختلف هستند از شاگردان ايشان مى باشند .
كسب اجازه اجتهاد
معظّم له در سال 1375 هجرى قمرى ، پس از بروز مدارج علمى وكمالى وپس از امتحانهاى متعدّدى كه از ايشان به عمل آمد موفّق به كسب اجازه اجتهاد از مرحوم آية الله حاج سيد محمود شاهرودى (قدس سره) شدند ، باتوجه به آنكه آن مرحوم در زمينه اعطاء اجازه اجتهاد در حوزه علميه نجف اشرف معروف به ؟ذو الشهادتين؟ بودند ، يعنى در امتحان اجتهاد چنان سختگيرى ودقّتى مى كردند كه اجازه اجتهاد ايشان ارزش اجازه اجتهاد از دو نفر از علماء را داشت .
همچنين معظم له از مرحوم آية الله سيد جمال الدين گلپايگانى (قدس سره)كه از شاگردان مبرّز ميرزاى نائينى (قدس سره)بودند اجازه اجتهاد درياف نمودند .
هجرت به حوزه علمیه قم
در پى اخراج معظّم له توسط رژيم بعث عراق از نجف اشرف به جمهورى اسلامى ايران در سال 1400 هجرى قمرى ، ايشان در شهر مقدس قم رحل اقامت افكندند وهمچنان به تدريس فقه واصول وتربيت وتهذيب شاگردان پرداخته ومنشأ خيرات وبركات وخدمات كثيره وحل مشكلات شرعى واجتماعى مى باشند .
همچنين در مجلس استفتاء ايشان كه هر هفته باحضور عده اى از مجتهدين وعلماء برجسته حوزه علميه قم برقرار مى شود ، سؤالات شرعى كه بصورت كتبى از داخل وخارج كشور مى رسد پاسخ داده مى شود .
خدمات اجتماعی
معظّم له در زمان مرجعيّت مرحوم والد خود ، به موازات اشتغالات علمى ، در خدمات وسيعى كه از سوى بيت رفيع آنمرحوم به جهان تشيّع ارائه مى شد نقش بسزائى داشتند ودر كنار برادر مكرّمشان جناب مستطاب آية الله حاج سيد على حسينى شاهرودى كه همواره يار وياور مرحوم آية الله العظمى حاج سيد محمود شاهرودى (قدس سره) بود ، گامهاى بلندى در اين راه بر مى داشتند كه ذكر اين خدمات در اين جزوه مختصر ميّسر نيست .
معظّم له پس از رحلت والد معظّمشان به چنين رويّه اى ادامه داده وتاكنون منشأ خدمات بسيارى براى جامعه اسلامى بوده اند كه در اينجا به گوشه اى از آنها بصورت فهرست اشاره مى شود :
كمك به طلاب حوزه هاى علميه بطرق مختلف مثل پرداخت شهريه در مقاطع مختلف به طلاب ، پرداخت شهريه حوزه هاى علميّه بعض شهرستانها ، كمك به هزينه هاى مختلف روحانيون ، واگذارى اراضى جهت منزل مسكونى طلاب ، اعطاى اجازه براى صرف حقوق شرعيه در مدارس علميه ومراكز اسلامى در ايران وكشورهاى ديگر .
فرستادن وكلا ومبلغين ، وتشويق آنها براى ترويج احكام اسلامى به نقاط مختلف ايران وكشورهاى ديگر ، اعزام مبلغين وروحانيون به مناطق محروم شيعه نشين كه در معرض هجوم دينى واعتقادى دشمنان هستند واعطاى كمكهاى اقتصادى به ساكنان آن مناطق ، كمك به گرفتاران ، مستضعفين وفقراء در زمينه هاى مختلف مثل هزينه معالجه ، سفر ، تعمير وخريد منزل ، ازدواج وغيره وحل وفصل نزاعها ومشكلات اجتماعى .
تاسيس مجتمع مسكونى جهت اسكان طلاب كه تفصيل آن را به قسمتهاى ديگر موكول ميكنيم .
كمك به ابناء السبيل وآوارگان وكسانى كه از وطن خود دور مانده اند .
تأسيس حسينيه وكمك به ساخت مساجد ، حسينيه ها ، مدارس علميه ، كتابخانه ها ، بيمارستانها ، درمانگاهها ، ومراكز بهداشتى مثل حمام وغيره بخصوص در روستاها ومناطق محروم .
كمك به مجالس تعظيم شعائر مانند مجالس سوگوارى واعياد وكمك به مراكز مذهبى فرهنگى ومجتمعهاى اسلامى در داخل وخارج . وبسيارى خدمات ديگر كه ذكر يكايك آنها موجب تطويل مى شود .
در پايان اميد است بامسطور نمودن اين كلمات قليله توانسته باشيم گوشه اى گرچه اندك از زندگانى پر عظمت حضرت آية الله حاج سيد محمد حسينى شاهرودى (دام ظله) وهمچنين بيت رفيع مرحوم آية الله حاج سيد محمود حسينى شاهرودى (قدس سره) را تبيين نموده واين هاديان شيعيان در زمان غيبت حضرت ولى عصر حجة بن الحسن (عجّل الله تعالى فرجه الشريف) را بهتر بشناسانيم