حاج ملا محمد تقي برغاني قزويني معروف به شهيد ثالث از علماي بزرگ قرن سيزدهم هجري قمري در سال1180 در روستاي برغان كرج به دنيا آمد. اين دانشمند شيعه مذهب در برغان متولد شد و در قزوين و قم و اصفهان ادبيات عرب و دروس حوزه را فراگرفت.
وی پس از عزيمت به عتبات از شيخ جعفر كاشف الغطاء علوم ديني را آموخت. او بسيار زاهد و با تقوا بود و بيشتر اوقاتش را به ترويج احكام دين اختصاص مي داد. از این عالم ربانی و مبارز علاوه بر شاگردان بسیار چون ميرزا محمّد تنكابني و سيّد محمّد حسين قزويني، تالیفات گرانبهایی با یادگار مانده است که: عيون الاصول در اصول فقه، مجالس المتقين در مواعظ، منهج الاجتهاد در شرح شرايع الاسلام نمونه ای از این تأليفات است.
ملا محمد تقي نقش مهمي در مبارزه با شيخيه و بابيه داشت. شيخ احمد احسایي به سبب روابط صميمانه اي كه با فتحعلي شاه قاجار داشت مورد توجه دربار ايران قرار گرفته بود. وي در اواخر عمر خود به قزوين آمد و در خانه ملاعبدالوهّاب قزويني مهمان شد و در مدّت اقامتش در شهر به تدريس و ترويج آرای خود پرداخته و به اقامه نمازجماعت مشغول بود.
حضور وي در شهر باعث شد ملامحمد تقي خطر را جدي احساس كند. او بهترين راه را تشكيل جلسه مناظره مي بیند لذا از احسایي براي مناظره علمي دعوت به عمل مي آورد. احسایي نيز درخواست وي را اجابت مي كند. در اين مناظره طولاني كه در منزل ملا محمد تقي برگزار مي شود ملا محمد تقي اشكالات فراواني بر عقايد احسایي وارد مي كند و بر پاسخ هاي سست وي خط بطلان مي كشد. به نحوي كه احسایي مغلوب مي گردد.
با اين وجود احسایي به نظرات غير مستند خود پافشاري مي كند، لذا ملا محمد تقي به كافر و مرتد بودن احسایي فتوا مي دهد. تأثير حكم شهيد ثالث آن چنان سريع بود كه هيچ فردي پشت سر احسابي جز ملا عبدالوهّاب قزويني نماز نمي خواند. از همان زمان مورد کینه و نفرت فرقه ضاله بابی و بعدها بهائی قرار گرفت.
این فقیه مجاهد آنچنان با شور شعور به مبارزات خود علیه این فرقه ضاله ادامه داد تا اینکه به دست یکی از دست نشاندگان بابی (متاثر از فاطمه زرین تاج فرزند ملا محمد صالح برغانی قزوینی برادر زاده و عروس خودش که در آن هنگام به عنوان یکی از بزرگان این فرقه معروف بود و بعدها از سوی باب در بدشت به طاهره قره العین ملقب گردید)، در هنگام نماز مورد سوءقصد قرار گرفت و سرانجام بر اثر همان جراحت در 17 ذيقعده سال 1263 هجري قمري به فیض شهادت نائل آمد از این رو به شهید ثالث نیز مشهور است.
در مورد نحوه شهادت وي صاحب ريحان الادب آورده است: در اوايل ظهور فتنه بابيه و سال اول قدرت رسيدن ناصر الدين شاه سبب تدافعات ديني و مجاهدتهاي اين عالم اسلامي كه ازعادات فطري ايشان بود تصميم به قتل وي گرفتند.
ماجرا از اين قرار بود كه شبي به حسب عادت معمول به مسجد رفت و مشغول فريضه نماز شد هنگامي كه به مسجد رفت چند نفر از بابي ها به وي هجوم آوردن دو هشت نقطه از گردنش را به نيزه مجروح كردند و متواري شدند و حاج ملامحمد تقي برغاني پس از انتقال به منزلش بعد از دو روز به رحمت ايزدي پيوست و در جوار شاهزاده حسين قزوين به خاك سپرده شد.
فرقه ضاله بابیت و بهائیت در تواریخ خود ساخته شان از امیر کبیر، ملا محمد سعید العلمای مازندرانی و بالاخره ملا محمد تقي برغاني قزويني که هر سه از بزرگان و علمای شیعه هستند با نفرت و انزجار یاد می کنند. چرا که این سه بزرگ با تیزبینی به نقشه های استعماری و تفرقه انگیزانه آنها پی برده با کیاست و تدبیر مقتضی نیات شیطانی آنها را نقش برآب کرده اند.
خبرگزاری شبستان