فرشته اي در کنار پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم )

«شیعه نیوز»:

مقدمه
هر ايده و مکتبي براي گسترش فکر خود از ابزارهاي گوناگوني استفاده مي کند. در ميان اين ابزارها نيروي انساني نقش عمده اي بر عهده دارد. کساني که مي کوشند تا پيام مذهب خود را به گوش همگان برسانند. در مکاتب آسماني که هر يک در حيطه زماني معيني تعريف شده اند نيز اين امر جاري است.

در اسلام هم که به عنوان آييني جاودان به بشريت عرضه شده است، افرادي به چشم مي خورند که کم يا زياد توان خود را در راه پيشبرد آن مصروف داشته اند. اينان به تناسب قوايي که براي توسعه شعاع نوراني آخرين دين صرف کرده اند مستوجب تقدير گشته بر گردن مسلمين حق سپاسگزاري پيدا مي کنند.

يکي از افرادي که با هر چه در توان داشت به ياري اسلام و خاتم پيامبران صلي الله عليه و آله و سلم شتافت حضرت ام المؤمنين خديجه کبري سلام الله عليها بود. اين نوشتار برآن است تا با جستاري در زندگي اين بانوي بزرگ اندکي از حقوق بي شمار ايشان را اداء نموده نسبت به شخصيت والاي ايشان ابراز احترام کرده باشد.

خاندان
خديجه ( فرزند خويلد ) مادر حضرت صديقه کبري فاطمه زهرا سلام الله عليها از خانواده اي اصيل و داراي شرافت در ميان قريش بود که در قريش به علم و معرفت شناخته مي شدند.(1) اسدبن عبدالعزي پدربزرگ ايشان از برجستگان پيمان معروف به "حلف الفضول" (2) بود .يکي ديگر از اين افراد رسول الله صلي الله عليه و آله وسلم بودند (3).

ثروت، تجارت و آشنايي با پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم
خديجه کبري عليهاالسلام اموال فراواني از پدر به ارث برده بود و با آن تجارت مي کرد و در اين راه از مرداني درست کار مدد مي جست. اموال وي را بيشتر از هشتادهزار شتر که در مناطق مختلف مانند حبشه و مصر پراکنده بودند، نوشته اند (4).

اداره کردن چنين مجموعه عظيم تجاري نمايه اي از قوت و تدبيراين بانوي بزرگ است. در بين کساني که به عنوان کارگزاران امين خديجه کبري عليهاالسلام به تجارت پرداخته اند نام محمد امين صلي الله عليه و آله و سلم نيز به چشم مي خورد. ايشان در سن بيست و پنچ سالگي براي تجارت رهسپار شام شدند (5).

ازدواج
با چنين سفرهايي براي خديجه کبري عليهاالسلام آشنايي با روحيات حضرت رسول صلوات الله عليه حاصل شد. ايشان با وجود آنکه ثروتمندترين زن مکه به شمار مي رفت و خواستگاران فراواني از ميان مردان ثروتمند داشت با رضايت کامل حاضر به ازدواج با محمد امين صلوات الله عليه گرديد. هر چند اين اقدام موجب تمسخر زنان قريش شد.

ازدواج با مردي فقير و يتيم نشانگر آن بود که ايشان ارزش را در وجود کمالات روحي جستجو مي کند نه در وفور ثروت دنيوي و اين درسي است براي هميشه تاريخ . مراسم خواستگاري با حضور عموي پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم جناب ابوطالب عليه السلام و ورقة بن نوفل پسر عموي خديجه که مردي دانشمند و گريزان از پرستش بت ها بود، انجام شد (6).

پس از خواندن خطبه عقد توسط حضرت ابوطالب عليه السلام پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم از جاي برخواستند و آماده رفتن شدند. در اين هنگام حضرت خديجه به ايشان عرض کرد: إلي بيتک فبيتي بيتک و أنا جاريتک (7) به سوي خانه خود بياييد که خانه من خانه شما و خودم خدمتکار شمايم.

در نظر داشتن موقعيت اجتماعي و مادي حضرت خديجه عليهاالسلام اهميت اين کلام را روشن مي سازد که فردي در چنان جايگاهي چگونه نسبت به عظمت روحي حضرت محمد صلي الله عليه و آله وسلم اظهارخضوع مي کند. در مورد ازدواج هاي حضرت خديجه درميان محققين اختلاف به چشم مي خورد. برخي از صاحبان تحقيق معتقدند ازدواج ايشان با پيامبر صلوات الله عليه اولين ازدواج ايشان بوده است.

بعثت و نهايت همکاري با پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم
پانزده سال بعد از اين ازدواج مهم ترين واقعه خلقت روي داد. محمد امين صلي الله عليه و آله وسلم به رسالت مبعوث گرديد. خديجه کبري سلام الله عليها اولين زني بود که به دعوت الهي خاتم الانبياء صلوات الله عليه و آله پاسخ مثبت گفت.

اميرالمومنين علي عليه السلام فرمودند: و لم يجمع بيت واحد يومئذ في الاسلام غيررسول الله صلي الله عليه و آله و سلم و خديجة و أنا ثالثهما (8)

آن روزها در اسلام هيچ خانه اي افرادي غير از رسول الله صلي الله عليه و آله وسلم و خديجه و مرا که سومين آنها بودم در خود جاي نداده بود. ايشان تمام ثروت خويش را تقديم داشت و چنين گفت: جميع ما أملک بين يديک و في حکمک، اصرفه کيف تشاء في سبيل اعلاء کلمة الله و نشر دينه (9) همه آنچه دارم در اختيار شما و تحت فرمان شماست، آن را در راه بلندمرتبه ساختن فرمان خدا و گسترش دين او مصرف نما.

اين گفتار ايشان و در پي آن عمل به گفتار شايد براي همه تلنگري باشد که يک ثروتمند حاضر شد تمام دارايي اش نه بخشي از آن را در اختيار هدفي مقدس قرار دهد آري او هر چه داشت در راه دين هزينه کرد و اين گونه بود که به مقامي بلند نزد خداوند دست يافت.

مي توان فعاليت هاي مهم خديجه کبري عليهاالسلام را در مواردي خلاصه نمود:
1- پشتيباني مالي. همان گونه که بيان شد ايشان تمام ثروت خود را در اختيار شوي گراميش صلوات الله عليه قرار داد و از اين رهگذر نه چشمداشتي داشت و نه خود را صاحب اختيار در تصميم گيري هاي پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم مي دانست ، حمايتي همه جانبه و بي دريغ . در هيچ منبعي ذکر نشده که ايشان محدوديتي براي هزينه اموال اش قرار داده باشد و يا منتي متوجه رسول الله صلي الله عليه وآله وسلم نموده باشد.

2- امداد روحي. در شرايطي که پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم مشغول به انجام رسالت الهي خويش بودند و در اين راه آزار واذيت فراوان مشرکين شامل آزارهاي روحي (مجنون ، ساحر و دروغگو خوانده شدن) و آزارهاي جسمي (قطع فروش طعام ، زباله بر سر ريختن و دشنام و سنگ باران نمودن و ...) به ايشان وارد مي آمد ، اين حضرت خديجه عليهاالسلام بود که ايشان را تسکين مي داد و مايه آرامش زندگي خصوصي شان مي شد . اگر رسول الله صلي الله عليه و آله وسلم درون منزل هم تحت فشار قرار مي گرفتند ، کار بسيار سخت تر و موفقيت دورتر مي گرديد . اين مطلب نيز بر عظمت شخصيت خديجه کبري عليهاالسلام مي افزايد.

3- مشاورت. بنا بر نقل هاي مختلف خديجه کبري عليهاالسلام در امور مختلف طرف مشورت سفير الهي قرار مي گرفت . اين نکته نيز نشانگر قوت فکري و اعتقاد پيامبر خدا صلي الله عليه و آله وسلم به توانايي هاي ايشان است. کان رسول الله صلي الله عليه وآله وسلم يسکن إليها و يشاورها في المهم من اموره (10) اين گونه بود که پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم در کنار ايشان آرامش مي يافتند و در کارهاي مهم شان با خديجه مشورت مي کردند.

نقش اموال خديجه کبري عليهاالسلام در پيشبرد اسلام و ياري مسلمين به گونه اي مهم بود که در کتب مختلف شيعه و سني از رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم احاديث مختلفي نقل شده و دانشمندان نيز به اين حقيقت اذعان کرده اند.
از جمله مي توان به اين جمله محمد بن علوي دانشمند مالکي مذهب اشاره نمود: ما قام الإسلام إلا بسيف علي و أموال خديجة (11) اسلام استوار نگشت مگر با ياري شمشير علي ( عليه السلام ) و ثروت خديجه ( عليهاالسلام )

از وجود اقدس پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم نيز اين کلام را مي خوانيم: ما نفعني مال قط مثل ما نفعني مال خديجة (12) هيچ ثروتي همانند ثروت خديجه ( عليهاالسلام ) مرا سود نبخشيد.

در اين رابطه سخن فراوان است اما به جهت بناي اين نوشته بر اختصار بيان آنها به زماني ديگر موکول مي گردد.

واقعه اي مهم در زندگي خديجه کبري سلام الله عليها
شايد بتوان يکي از مهم ترين وقايع را که عاملي بزرگ براي جاودانگي نام ايشان است ولادت ام الإئمه حضرت صديقه کبري فاطمه زهرا سلام الله عليها به شمار آورد. اين حادثه هر چند به صورت هاي گوناگوني نقل شده اما مضمون واحدي دارد.

هنگامي که درد زايمان به سراغ ايشان آمد به واسطه فرستاده اي از زنان قريش ياري طلبيد. زنان قريش با سرزنش ايشان که به سخن ما اعتنا نکردي و با يتيم ازدواج کردي ، استمداد ايشان را رد کردند. در اين هنگام چهار زن بلند قامت وارد اتاق شدند . آنها خود را اين گونه معرفي کردند: ساره (همسر حضرت ابراهيم عليه السلام) آسيه (همسر فرعون) مريم (مادر حضرت عيسي عليه السلام) و کلثم (خواهر حضرت موسي عليه السلام). آنها گفتند: ما از سوي خداوند براي کمک به شما و بشارت به قدوم فرزندتان آمده ايم، در اين فرزند و نسل او برکت قرار داده شده است (13)

اين اتفاق از عنايت خداوند متعال به خديجه کبري عليهاالسلام حکايت دارد . وقتي همه از ياري ايشان سرباز زدند فرستادگان الهي نصر خداوند را براي وي به ارمغان آوردند و معلوم ساختند که إن تنصروا الله ينصرکم (14) .

حسادت ها
در لابلاي متون شيعه و سني داستان حسادت برخي از همسران پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم به جايگاه خديجه کبري عليهاالسلام نزد پيامبر صلوات الله عليه با اشکال گوناگون به چشم مي خورد . البته رسول الله عليه وعلي آله السلام پاسخ آنها را مي داده اند و برتري ايشان را نسبت به سايرين روشن مي ساخته اند . از ميان اين موارد به نمونه اي اشاره مي کنيم.

عايشه نقل کرده است که رسول خدا (صلي الله عليه و آله وسلم) از خانه بيرون نمي رفت مگر آنکه خديجه (عليهاالسلام) را ياد مي کرد و بر او به خوبي و نيکي مدح و ثنا مي فرمود . روزي از روزها غيرت مرا گرفت و گفتم: خديجه (عليهاالسلام) پيرزني بيش نبود و خدا بهتر از او را به شما عوض داده است . پيامبر (صلي الله عليه و آله وسلم) غضبناک شد به طوري که موهاي جلوي سرش از خشم تکان مي خورد، سپس فرمود: نه به خدا، بهتر از او را خدا به من عوض نداده است، ايمان آورد وقتي مردم کافر بودند، مرا تصديق کرد زماني که مردم مرا تکذيب کردند، در اموال خود با من مواسات کرد وقتي مردم مرا محروم ساختند و خدا از او فرزنداني روزي من کرد و از زنان ديگر محروم فرمود. (15)

در منابعي هم آمده که عايشه پس ازاين اتفاق با خود چنين گفت: و الله لا أذکرها بسوء أبدا (16) سوگند به خدا که هيچ گاه او را به بدي ياد نخواهم کرد.

احترام رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم
پس از وفات خديجه کبري سلام الله عليها پيامبر عليه و علي آله السلام که تا ايشان زنده بود ، ازدواج ديگري نکرده بودند همسران متعددي (بنا به مصالح) اختيار کردند . اما هميشه نسبت به مقام والاي آن همسر يگانه اداي احترام مي نمودند و از ايشان به نيکي ياد مي کردند . اين تعلق خاطر به گونه اي بود که لطف پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم را شامل حال دوستان خديجه کبري عليهاالسلام نيز مي ساخت . از جمله آنکه هر گاه گوسفندي قرباني مي کردند قطعه هايي را براي دوستان ايشان مي فرستادند.

اين فراز نيز خواندني است: روي عن أنس قال: کان النبي (صلوات الله عليه) إذا اتي بهدية قال: إذهبوا إلي بيت فلانة فإنها کانت صديقة لخديجة إنها کانت تحبها (17) اين گونه بود که هرگاه براي پيامبر (صلي الله عليه و آله وسلم) هديه اي آورده مي شد مي فرمودند : اين را براي فلان خانم ببريد او دوست خديجه بود و ايشان را دوست مي داشت.

لطف خداوند به خديجه کبري سلام الله عليها
جستجو در منابع حقايقي را براي پژوهشگر روشن مي سازد که يکي از آنها لطف و عنايت خاص خداوند متعال به خديجه کبري عليهاالسلام است . به برخي از اين موارد اشاره مي کنيم.

1- جبرييل سلام الله عليه به پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم عرض کرد: يا محمد هذه خديجة قد أتتک فاقرأها من ربها السلام و بشرها ببيت في الجنة من قصب لا صخب فيه و لا نصب (18) اي محمد (صلي الله عليه و آله وسلم) اين خديجه (عليه السلام) است که نزد تو مي آيد . به او از جانب خداوند سلام برسان و او را بشارت ده به خانه اي در بهشت از جواهر که نه ناله اي در آن است و نه رنجي.

2- پيامبر صلي الله عليه وآله و سلم به خديجه کبري سلام الله عليها فرمودند: يا خديجة ... إن الله عزوجل ليباهي بک کرام الملائکة کل يوم مرارا (19) اي خديجه خداوند عزوجل در هر روز چندين بار نزد فرشتگان بلند مرتبه اش به وجود تو مباهات مي کند.

امثال اين موارد فراوان است و همگي از مقام والاي خديجه کبري سلام الله عليها نزد خداوند متعال حکايت مي کند.

سرانجام
با رشد فزاينده گروندگان به اسلام، فشار مشرکين بر ملسمين بيشتر شد تا جايي که تمام مسلمين را به شعب ابي طالب فرستادند و آنها را در مضيقه شديد از نظر ارتباط و تهيه مواد غذايي قرار دادند. اين کار تا سال دهم بعثت ادامه يافت. مسلمين در اين مدت از اموال خديجه کبري عليهاالسلام و جناب ابوطالب عليه السلام استفاده مي کردند تا جايي که اين اموال به پايان رسيد.

يک سال مانده بود که با امضاي صلح نامه مسلمين از شعب خارج شوند که دو مصيبت بر پيکره اسلام و نبي مکرم صلي الله عليه وآله و سلم وارد آمد. وفات حامي بزرگ ايشان جناب ابوطالب سلام الله عليه و درگذشت خديجه کبري عليهاالسلام. سال وفات اين دو اسوه جاودانه اسلام از سوي خاتم الأنبياء " عام الحزن " نام يافت.

چهارده قرن از آن روزها مي گذرد. جامعه مسلمين افراد سخت کوش فراواني به خود ديده است اما نام خديجه کبري عليهاالسلام نامي است که درخششي خاص دارد. زحمات اين بانوي گرانقدر نبايد از يادها و خاطره ها محو گردد. هرچند مزارايشان در مکه و در حجون همچون مزار فرزندان معصومشان عليهم السلام در بقيع به تيغ ناداني وهابيت تخريب گرديده است، اما نام و ياد آنها در دلهاي همه سرسپردگان انسانيت و شرافت و خدمت جاودانه خواهد ماند.

پي نوشت ها
1- الروض الأنف ، ج 1 ص 213
2- حلف الفضول : پيماني بود که در آن قبايلي از قريش متعهد شدند مظلومي در مکه نيابند مگر آنکه حق اورا بستانند.
3- سيره ابن هشام ، ج1 ص 141
4- بحارالأنوار ، ج 16 ص 22
5- ام المومنين خديجة الطاهرة ، ص 15
6- بحارالأنوار ، ج 16 ص 65
7- سفينة البحار ، ج 16 ص 279
8- نهج البلاغه ، خطبه قاصعه
9- ام المومنين خديجة الطاهرة ، ص 32
10- بحارالأنوار ، ج 16 ص 10
11- مناقب خديجة الکبري ، مقدمه ، ص 3
12- امالي شيخ طوسي ، ص 468
13- امالي صدوق ، ص 470
14- سوره محمد ، آيه 7
15- اسدالغابة ، ج 5 ص 436
16- تذکرة الخواص ، ص 303
17- سفينة البحار ، ج 1 ص 380
18- تذکرة الخواص ، ص 302
19- بحارالأنوار ، ج 16 ص 78