ديدگاه‌هاي بهداشتي اهل بيت(ع) در خصوص كم‌خوري و مقايسه آن با پزشكي امروز

نويسنده: مجيد خليلي

به گزارش "شیعه نیوز" به نقل از فارس، رعايت دستورات بهداشتي در خوردن و آشاميدن، يكي از مهم ترين عوامل سلامت، شادابي و طول عمر است. اگر مردم بدانند كه چه بايد بخورند، چه اندازه بخورند و چگونه بخورند و نيز دانسته ي خود را به كار ببندند، بي ترديد، بيشتر بيماري ها از جامعه بشري دور خواهند شد و انسان لذت و طراوت زندگي را خواهد چشيد. رهنمودهاي اسلام در اين زمينه، فوق العاده مهم و ارزشمندند و با در نظر گرفتن عصر صدور آنها، معجزه علمي پيشوايان دين، محسوب مي شوند. در اين باره، توجه به دو نكته، داراي اهميت است:

الف- رهنمودهاي اسلام درباره خوردن، تنها سلامت جسم را تضمين نمي كند، بلكه تضمين كننده سلامت جسم و روح انسان هاست.

ب- از آن جا كه عقل و علم، به همه رازهاي آفرينش احاطه ندارند، چه بسا حكمت برخي از رهنمودهاي اسلام براي دانش امروز، مجهول باشد، ولي بي ترديد اين به معناي بي دليل بودن آن رهنمودها نيست، چنان كه فلسفه تعدادي از احكام اسلام، در گذشته ناشناخته بود و امروزه علم به راز آنها پي برده است.

مدت هاي مديدي است كه دانشمندان و محققين كشورهاي غربي از قرآن وگفتار ائمه معصومين(ع)درجهت پيشبرد علم بهره جسته اند، اما خود ما از بارعلمي و عملي آن منابع گهربار بي بهره مانده ايم . با كمي تفكر و تعمق در گفتار و كردار ائمه معصومين (ع) درباب مسائل بهداشتي ودرماني ، ميتوان فهميد كه اين بزرگواران در وهله نخست به پيشگيري و سپس درمان توجه نموده اند ، لذا ميتوان ازاين امردرجهت آموزش فرزندانمان ازهمان اوايل كودكي استفاده نمائيم تادر آينده اي نه چندان دورشاهد خانواده و جامعه اي سلامت وتندرست باشيم . با توجه به اين نكته كه طب معصومين اكثرا" جنبه پيشگيرانه داشته ، باعث سلامت جسم و روان گرديده و مي توان با رعايت آن ، سرانه بهداشت و درمان را در كوتاهترين زمان ممكن كاهش داد . با بهره گيري از فرمايشات ائمه اطهار (س) ، دانشمندان طب ايراني و اسلامي از قبيل ابن سينا ، رازي ، علي ابن عباس مجوسي ، ابوبكر بخارائي ، سيد اسماعيل جرجاني و ... شاهد زنده نمودن ، رشد و شكوفائي علوم ميراث ارزشمند گذشتگان خود بويژه در حوزه علوم پزشكي باشيم. در اينجا رهنمودهاي اسلام در موضوعات ( كم خوري و پرهيز ) كه توسط گفتار ائمه معصومين (ع) تبيين گرديده و اين بيانات با طب جاري مقايسه گرديده اند ، تقديم ميگردد.

كم خوري

- تشويق به كم خوري

پيامبر خدا (ص) : ساكنان يك خانه ، در اثر كم خوردن غذا ، خانه شان نوراني مي گردد.

امام علي (ع) - در حكمت هاي منسوب به ايشان - زندگي را براي خوردن مخواه ؛ بلكه خوردن را براي زندگي بخواه .

امام علي (ع) – در حكمت هاي منسوب به ايشان - عاقل را بايسته است كه به هنگام شيريني غذا ، تلخي دارو را نيز به ياد داشته باشد .

- فايده هاي ظاهري كم خوري

الف ) : سلامت تن

پيامبر خدا (ص) : مادر همه داروها ، كم خوري است .

امام علي (ع) : كم خوري ، مانع بسياري از بيماري هاي جسم مي شود .

امام علي (ع) : خوراك را كم كن تا نا تندرستي ها را كم كني .

امام علي (ع) : هر كس خوراكش كم باشد ، دردهايش نيز كم است .

امام علي (ع) : كم خوري ، مايه گرامي داشتن بيشترِ خويش است و سلامت را بيشتر استمرار مي بخشد .

امام علي (ع) : هر كس در خوردن به كم بسنده كند ، سلامتش بيشتر مي شود و انديشه اش به سامان مي رسد .

كـم خــوري در شب : امام رضا (ع ) مي فرمايند : »من اراد ان يكــن صالحا" خفيف الجسم ]و اللحم [ فليقلل من عشائر بالليل ; هر كس مي خواهد (بدني ) سالم و جسم و گوشتي سبك داشته باشد, بايد شام خود را كم كند.

امام رضا (ع) : اگر مردم در خوردن به كم بسنده مي داشتند ، بدن هايشان متعادل بود .

امام رضا (ع) : بدن ، به سانِ زمين پاك و آماده براي زراعت است كه اگر در آباداني و آبدهي بِدان ، مراقبت شود ، به گونه اي كه آب ، نه فراوان تر از نياز بدان برسد تا آن را غرق كند و نه از اندازه كمتر باشد تا آن را به تشنگي گرفتار سازد ، آباداني اش استمرار مي يابد و خرّمي اش فزوني مي گيرد و كِشتش بالندگي و بركت مي يابد ؛ امّا اگر از آن غفلت شود ، به تباهي مي گرايد و علف هرز در آن مي رويد . بدن ، چنين حكايتي دارد و تدبير آن در خوراك و نوشاك ، چنين است . پس سامان و سلامت مي يابد و عافيت در آن ، ريشه مي گسترد . بنگر كه ... چه چيز با تو و با معده ات سازگار است و تنت با چه چيز نيرو مي گيرد و بدنت چه خوردني و نوشيدني اي را مي گوارد . همان را براي خويش مقرّر بدار و خوراك خود گير .

ب - شادابي چهره

پيامبر خدا(ص) : برادرم عيسي ، از شهري گذر كرد كه در آن ، مرد و زني به يكديگر فرياد مي كشيدند . پرسيدند: « شما را چه شده است ؟».

مرد گفت : اي پيامبر خدا ! اين ، زن من است و او را مشكلي نيست . زني درستكار است ؛ امّا دوست دارم از او جدا شوم .

گفت : « به هر حال ، به من بگوي كه او را چه مي شود ؟ »

مرد گفت : بي آن كه كهن سال باشد ، چهره اش بي طراوت است.

گفت : « اي زن ! آيا دوست داري ديگر بار ، چهره ات پُرطراوت شود ؟ »

زن گفت : آري .

به او گفت : « چون غذا مي خوري ، از سير شدن حذر كن ؛ زيرا اگر غذا بر سينه سنگيني كند و از اندازه افزون شود ، طراوت چهره از ميان مي رود » .

آن زن ، چنان كرد و ديگر بار ، چهره اش طراوت يافت .

ج – طول عمر

لقمان (ع) : اگر خوراك انسان اندك باشد ، زياد زنده مي ماند .

فايده هاي باطني كم خوري

الف – صفاي انديشه

امام علي (ع) : هر كس خوراكش كم باشد ، انديشه اش صفا مي يابد .

ب – فروغ دل

پيامبر خدا (ص) : اگر كسي خوراك خود را كم كند ، درونش از نور ، سرشار مي گردد.

ج – رهايي از شيطان

پيامبر خدا (ص) : هر كس ، از اين خرسند مي شود كه خويش را از ابليس برهاند ، بايد گوشت و چربيِ خود را با كم خوري ، آب كند ؛ چرا كه از كم خوري ، حضور فرشتگان و فراوان انديشيدن در آنچه نزد خداوند است ، حاصل مي آيد .

پيامبر خدا (ص) : با كميِ خوراك و نوشاك ، با نفس خويش جهاد كنيد تا فرشتگان بر شما سايه بگسترند و شيطان از شما بگريزد .

د – درآمدن به ملكوت آسمانها

پيامبر خدا (ص) : هر كس شكمش پر باشد ، به ملكوت آسمان ها و زمين راه نمي يابد .

هـ - تقرّب به درگاه خداوند

پيامبر خدا (ص) : كاستن از خوراك ، نزد خداوند ، جايگاهي والا دارد .

پيامبر خدا (ص) : دوست داشتني ترينِ شما نزد خداوند ، كم خوراك ترين و سبُك بدن ترينِ شماست .

امام صادق (ع) : نزديك ترين حالت بنده به خداوند ، هنگامي است كه شكم وي ، سبُك باشد.

و- مجموعه اي از منافع كم خوري

پيامبر خدا (ص) : هركس خوراكش اندك باشد ، تنش سلامت و دلش صفا مي يابد ؛ و هر كس خوراكش فراوان باشد ، تنش بيمار و دلش سخت مي گردد.

امام علي (ع) : بر شما باد ميانه روي در خوردني ها ، چرا كه اين كار ، از اسراف دورتر است ، مايه سلامت بيشترِ تن مي گردد و در پرستش ، بيشتر ياري مي رساند .

مصباح الشريعه – در حديثي كه به امام صادق (ع) منسوب است : كم خوري ، در ميان هر طايفه اي ، ستوده است ؛ زيرا منفعت باطن و ظاهر ، در آن است.
ميزان كم خوري را رسول اكرم (ص ) چنين مي فرمايند: " كل وانت تشتهي , و امسك و انت تشتهي" در حالي كه اشتها داري ، بخور و در حالي كه (هنوز) اشتها داري ، از خوردن دست بكش .


پرهيــز

معناي پرهيز

امام رضا (ع) : پرهيز از يك چيز ، واگذاردن آن نيست . پرهيز از يك چيز ، تنها كم خوردن از آن است .

الفقه المنسوب للإمام الرضا (ع) : از عالِم " امام كاظم (ع) " روايت مي كنم كه فرموده است : « سرآمد پرهيزها ، مدارا با بدن است . »

امام كاظم (ع) : پرهيز ، آن نيست كه چيزي را به كلّي وا بگذاري و هيچ نخوري ؛ بلكه پرهيز، آن است كه از چيزي بخوري ، امّا كم بخوري .

امام رضا(ع) نيز پرهيز را براي بيمار، مهم‏ترين دوا دانسته، مي‏فرمايد:

پرهيز، سرآمد داروها، و معده، خانه دردهاست.(

پرهيز، همواره به عنوان يك اصل مهم در علم پزشكي مورد توجه قرار گرفته و از ديرباز تا به امروز از سوي پزشكان به آن توصيه شده است.

تشويق به پرهيز

پيامبر خدا (ص) : معده ، خانه همه دردهاست و پرهيز ، ريشه همه درمان ها .

پيامبر خدا (ص) : پرهيز ، سرآمدن درمان ، و معده ، خانه درد است . هر بدني را به همان كه بدان خو مي گيرد ، عادت دهيد .

امام علي (ع) : معده ، خانة دردهاست و پرهيز ، سرآمد درمان . هر بدني را به همان كه بدان خو مي گيرد ، عادت دهيد . با پُرخوري ، تندرستي اي نخواهد بود .

امام صادق (ع) - خطاب به طبيب هندي : من برتر از آنچه تو همراه داري ، به همراه دارم... آنچه را پيامبر خدا فرموده است ، به كار مي گيرم و مي دانم كه معده ، خانه همه دردها و پرهيز ، يگانه درمان است و نيز بدن را بر آنچه بدان خو مي گيرد ، عادت مي دهم .

امام علي (ع) : هر كس بر سختيِ پرهيز صبر نكند ، ناتندرستي اش به درازا مي انجامد .

امام علي (ع) : پرهيز ، مايه درستي تن است .

امام علي (ع) : تندرستي ، جز با پرهيز ، به دست نمي آيد .

- آنچه درباره مدّت پرهيز بيمار ، روايت شده است .

امام صادق (ع) : پرهيز ، پس از هفت روز ، براي بيمار ، سودي ندارد .

يافته هاي پزشكي جاري در خصوص كم خوري و پرهيز و آثار سوء پر خوري

ارتباط پرخوري و چاقي با آقايان : چاقي آقايان بيشتر در ناحيه شكم ايجاد مي شود.

آقاياني كه دچار چاقي مي شوند و اضافه وزن پيدا مي كنند در فاصله نه چندان زياد به مرز سكته و ديابت مي رسند، كمتر از آنكه فكرش را بكنند.

مردان پرخور كه كار بدني را بهانه مي كنند ظالماني هستند كه باعث يتيم شدن فرزندان خود مي شوند.

چاقي آقايان، به ميزان 50% از فعاليت هاي جنسي آنها مي كاهد.

مردان پر خور كه به آرامي چاق مي شوند، بهترين پس انداز كننده هاي مالي براي جراحان قلب و عروق مي شوند.

خانم ها بدانند كه چاقي عاملي است مهم براي افسردگي زنان.

چاقي در زنان، باعث بالا رفتن تفاوت ظاهري سن آنان با همسرانشان و نهايتاً احساس سرخوردگي خواهد شد.

چاقي باعث خرابي پوست و فرسوده شدن روح مي گردد. چاقي در زنان آن چنان زيبايي را مي خورد كه گويي اصلاً وجود نداشته است.

چاقي فقط بر اثر خوردن است، آنهايي كه مي گويند ما اگر آب هم بخوريم چاق مي شويم دروغگوياني بيش نيستند.

اختلالات تيروئيد، اختلالات هورمون هاي زنانه واختلالات پرولاكتين عاملي براي چاقي هستند ولي نه آنقدر كه فردي را بيش از چند كيلو چاق كنند، بلكه بيشتر بهانه ايست براي افراد پرخور كه ديگران را گول بزنند تا از سرزنش فرار كنند. چاقي ، مادر همه بيماري هاي جسمي، روحي و رواني است.

برخي از مشكلات ناشي از پرخوري عبارتند از:

1- بيماري هاي قلبي و سكته مغزي: اين دو عارضه شايعتــرين علت مرگ و مير و ناتواني در هر دو گـــروه زنان و مردان در ايالات متحده مي باشند.

2- ديابت: چاقي خطر بروز ديابت نوع دوم يا ديابت شيرين غير وابسته به انسولين را افزايش مي دهد.

3- سرطان: چاقي خطر بروز سرطان رحم، كيسه صفرا، گردن رحم، تخمدان، پستان و رود بزرگ را در زنان و سرطانهاي راست روده، پروستات و روده بزرگ را در مردان افزايش مي دهد.

4- وقفه تنفسي هنگام خواب : چاقي، اشكال در نفس كشيدن هنگام خواب را افزايش مي دهد.

5- استئوآرتريت: چاقي باعث سايش مفاصل زانو، لگن و كمر مي شود.

6 - بيماريهاي كيسه صفرا:خطر بروز بيماريهاي كيسه صفرابر اثر بالا رفتن وزن افزايش مي يابد. (9)

محققان مي‌گويند كيمياي جواني در ژني نهفته است كه نه تنها عمر را طولاني مي‌كند بلكه كيفيت زندگي را نيز بهبود مي‌بخشد.

به گزارش خبرگزاري فرانسه از پاريس، محققان موسسه سالك در سن‌ديگو كاليفرنيا با تحقيق بر روي كرم‌هاي خاكي براي اولين بار ژني به نام ، PHA4 را كشف كردند كه نقش مهمي در طول عمر دارد. محققان انجام اين تحقيقات را در انسانها بسيار پيچيده مي‌دانند.
محققان يك دهه پيش دريافتند ژنهاي واحد تاثير قابل توجهي بر پيري دارند. پيشتر پيري را ناشي از يك فرايند زوال غيرقابل كنترل مي‌دانستند.
هوگو آگيلانيو نويسنده اين مطالعه مي‌گويد طول عمر به دو روش اتفاق مي‌افتد. يك راه كاهش حساسيت در سطح مولكولي نسبت به انسولين است. بطور مثال طول عمر موشهايي كه اصلاح ژنتيكي شدند دو برابر افزايش يافت. اما اين شيوه عوارض نامطلوبي مانند عقب ماندگي رشد و اختلال توليدمثلي به همراه دارد.
روش ديگر محدوديت غذايي است. اگر حيواني 15 تا 20 درصد غذاي عادي خود را دريافت كند عمر او 20 تا 30 درصد طولاني‌تر مي‌شود. در انسان اين زمان معادل 70 سال است. رژيم غذايي محدود گرسنگي دادن نيست و بايد تركيب متعادلي از مواد غذايي را در بگيرد تا موثر واقع شود. ارتباط ميان كم خوري و عمر طولاني دهها سال پيش شناخته شد، اما عامل مولكولي اين فرايند نامشخص بود.
محققان آزمايشهاي ديگري براي اطمينان از استقلال عمل اين ژن ترتيب دادند. جالبترين نكته اين تحقيق اين بود كه حيواناتي كه محدوديت غذايي داشتند علاوه بر برخورداري از عمر طولاني‌تر ، از سلامت بيشتري نيز بهره‌مند بودند. (8)

نتيجـه

از مجموعه آنچه گذشت به نتايجي چند مي‏توان اشاره كرد:

1 - لزوم پرهيز و اهميت آن به جهت محافظت از سلامتي بدن و يا براي دستيابي به سلامتي پس از عارض شدن بيماري.
2 - پرهيز به معناي كم خوردن و اجتناب از زياده روي در خوردن و آشاميدن.
3 - شديدتر بودن پرهيز به هنگام بيماري بويژه در مورد خوردَنيهاي زيان‏آور.
4 - هميشگي بودن پرهيز از پرخوري در مقام پيشگيري و موقت بودن پرهيز در مقام درمان و تأثير تدريجي آن در به دست آوردن بهبودي.
بدين ترتيب فرمايشات گهربار ائمه اطهار (ع) كه در طي چند قرن گذشته بيان گرديده اند ، توسط دانشمندان فعلي با بهره گيري از تكنولوژي و متدهاي جديد به عنوان يافته هاي جديد علمي در مجامع علمي مطرح مي شوند كه اين امر افتخار بزرگي براي مسلمانان مي باشد.

منابع :

1.غرر الحكم
2.محاسن، ج 2، ص 221، ح 1666
3.فردوس الاخبار، ج 3، ص 536، ح 5672
4.الكافي، ج 6، ص 288، ح 2
5.مكارم الاخلاق، ج 2، ص 180، ح 2468
6.مستدرك الوسائل، ج 2، ص 71، ح 1444
7.بحارالانوار، ج 62، ص 140، ح 1
8. http://shc.sums.ac.ir/med_news7.htm
9. http://noavaranteb.persianblog.ir
......................................................................
منبع: www.bmsu.ac.ir