در مقاله حاضر، با بهره گيرى از دو مفهوم «پارادايم» و «استراتژى سياسي»، در بعد نظرى به کاوش در انديشه و رفتار جريانهاى هاشمى پس از قيام عاشورا پرداخته ايم. هم چنين با نگاهى به تاثيرات عاشورا بر هاشميان، پارادايم اعتقادى ـ سياسى که متعلق به اماميه است و نيز پارادايم سياسى که مربوط به ساير رهيافته است بررسى شده است.

مسلم علیه السلام در پنجم شوال سال 60 هجری به کوفه رسید و برای رعایت تدابیر امنیتی، مخفیانه وارد شهر شد. او پس از ورود به کوفه به خانه مختار ابو عبیده ثقفی رفت. شیعیان پس از مدتی نزد او آمدند و از وی به گرمی استقبال کردند.

یکى از راههاى شناخت انقلابها، آگاهى از شخصیت فکرى، فرهنگى و سیاسى رهبران آنهاست. نهضت‏ها از اندیشه‏هاى رهبران خویش متاثر است. تفسیر دین، مکتب و هر عقیده‏اى توسط رهبران جنبش‏ها به رویکرد عملى قیامها مى‏انجامد. تفکرهاى انقلابى هماره در بستر اندیشه‏هاى پیشوایان انقلاب، تغییر و تحول فراوان یافته‏اند و جامعه را متحول ساخته‏اند

یکی ازاهداف بلند و آرمان های الهی شیعیان، برقراری عدالت در جامعه بود. آنها که خود قربانی بی عدالتی حاکمان جور بودند و برخورد ناعادلانه حاکمان با مردم را مشاهده می کردند، نمی توانستند سکوت کنند. وقتی می دیدند حاکمان اموی وعباسی، بیت المال را هرطور که می خواهند مصرف می کنند و حتی در بزم های رقص و آواز و شرابخواری حیف و میل می کنند، چطور می توانستند سکوت کنند؟

امام رضا ( علیه السلام ) و مأمون، در سال 198قمری، بیعت عمومی کردند و مأمون مرو را مرکز خلافت خویش قرار داد، در حالی که مقر خلفای پیش از او بغداد بود.

پس از غزوه بدر، آفتاب اسلام در آسمان مدینه ظاهر شد و دیدگان بسیاری را خیره ساخت. دیگر اسلام امری درونی و باوری مخفی نبود؛ سرود پیکارهای خونین بود که در صفوف پولادین مردان سترگ تجلی می کرد و ایمان راسخ مؤمنان راستین را در صحنه جهاد به تصویر می کشید.

قیام محمد بن جعفرعلیه السلام، معروف به دیباج (200ق.)عصر امام رضا علیه السلام شاهد حرکتی دیگر از جانب علویان علیه عباسیان بود .این حرکت توسط محمد دیباج سازماندهی شد. او از فرزندان امام صادق علیه السلام بود وگروهی از شیعیان گمان کردند که بعد از جعفر بن محمد علیهما السلام امامت شیعیان به وی می رسد

از بزرگترین قیام­هایی که علیه نظام جائر اموی صورت گرفته است، قیام زید بن علی( علیه السلام ) بن الحسین( علیه السلام ) است؛ این قیام که در سال صد و بیست و یک هجری و به منظور امر به معروف و نهی از منکر و نیز انتقام از قاتلین شهدای کربلا در کوفه به وقوع پیوست.

شهادت حسین بن علی(علیه السلام) در سال 61 ق نقش بسزایی در دمیدن روحیه انقلابی و مکتبی در جهان تشیع و توسعه آن در مناطق دور از مرکز خلافت مانند عراق و ایران و… داشت؛ به طوری که برخی بزرگان و سران شیعه، مبارزه با طاغوتها و جباران زمان را هدف عمده خود قرار دادند و در طول تاریخ نستوهانه دست به قیامهای مسلحانه زدند.

یحیی بن زید بن علی(علیه السلام) در خانواده ای با علم و فضیلت در مدینه به دنیا آمد و دوران کودکی را در محضر پدر سپری نمود و در پی گیری اهداف پدر، نقشی بارز داشت.