در علم کلام ثابت شده است که انسان در انجام دادن کارهای خود دارای اختیار است. و آموزه‌های قرآنی هم با این حقیقت منافات ندارد، بلکه مؤید آن است، ولی از آن‌جا که قرآن بعضی از آیاتش بعض دیگر را تفسیر می‌کند، باید آیات را کنار هم گذاشت تا معنای واقعی آن به دست آید.
هرچند دین چون باز نمود سرشت و فطرت انسان است؛ یعنی انسان و دین دو روی یک سکه هستند، در نتیجه تعیین این که کدامیک برای دیگری است سهل و آسان نیست، ولی..
پیامبران( علیه السلام ) از جمله حضرت آدم( علیه السلام ) از هر گونه گناه و اشتباهی معصوم‌اند و آنچه از حضرت آدم( علیه السلام ) سر زده بود مخالفت با یک امر ارشادی بود که به آن معصیت گفته نمی‌شود. اصولاً آمدن انسان و حضرت حضرت آدم( علیه السلام ) در زمین تقدیر الاهی و امری از پیش تعیین شده بود.
هدف از بروز حوادث ناگوار طبیعی؛ مثل سیل و زلزله و طوفان فقط عذاب نمودن نیست، بلکه آثار متعددی؛ مانند یادآوری نعمت‌های الاهی، بیداری از خواب غفلت، شکوفایی استعدادها، استمرار حیات در کره خاکی، عذاب ظالمان و ... را به دنبال دارد.
در پیدایش مذاهب مختلف، عوامل گوناگونى مثل بی‌توجهی عده‌ای نسبت به وصایا و فرمایشات پیامبر( علیه السلام ) در مورد جانشینی حضرت علی( علیه السلام )، راهیابى پیروان سایر ادیان در میان مسلمانان و اختلاط فرهنگى با آنان، فاصله گرفتن از تعالیم اصیل اسلامى و معارف اهل‌بیت( علیه السلام )، منع نوشتن حدیث نبوى تا ...
وقتى می‌گوییم اسلام دین کاملى است؛ یعنى هر آنچه که لازمۀ یک زندگى سعادت‌مند دنیوی و اخروى است را دارد. پس لازم است این دین در همۀ عصرها و زمانها و در همۀ شئون زندگى انسان برنامههاى قوى و سازنده داشته باشد.
انسان موجود ممکنى است که اصل وجود و تمام شئون وجودى خود را از خداوند متعال دریافت کرده و خداوند متعال با اراده تکوینى خویش، او را مختار و مرید آفریده و با این امتیاز، او را بر سایر موجودات برترى داد.پس انسان برترین موجودى است که مخاطب اراده تشریعى خداوند است و به او إجازه تصمیم‌گیرى در مورد اطاعت یا عصیان و گزینش راه خویش و رقم زدن سرنوشت خود، داده شده است.
دلایل عقلی و هم‌چنین ادله نقلی، ضرورت وجود فرستادگان الهی؛ یعنی پیامبران را برای هدایت و رهبری انسان، جهت دست‌یابی به سعادت و خوش‌بختی اثبات می‌کند.
براهین و راههایى که براى شناخت و اثبات وجود خدا بیان می‌شود، متعدد بوده و در آنها روشهاى گوناگونى مورد استفاده قرار گرفته است.
این براهین از جهت روش به سه دسته تقسیم می‌گردد: راه روانى یا فطرى، راه علمى و شبه فلسفى و راه فلسفى. برهان نظم یکى از موارد راه علمى و شبه فلسفى است.
قرآن کریم یکی از موهبت‌های خداوند متعال به حضرت سلیمان( علیه السلام )، را این‌گونه بیان می‌کند: و گروهى از جنیان با اجازه پروردگار پیش روى او کار می‌کردند و هر گاه کسى از آنها از فرمان ما سرپیچى می‌کرد او را با آتش سوزان، مجازات می‌کردیم.