مروری بر سیره حسنه امیر المومنین علیه السلام

بسم الله الرحمن الرحیم

مروری بر سیره حسنه امیر المومنین علی علیه السلام :

مقدمه:

مسلمین باید شناختی از خدا ، قرآن ، اهل بیت و احکام حلال و حرام و اخلاق زیبای محمدی و علوی و اصول عقاید دینشان را بخوبی داشته باشند . ضرورت دارد که فضائل و مقام عالی امام علی علیه السلام را مطرح کنیم تا اگربرخی مدعیان دین از روی جهل یا غفلت هتاکی کردند عظمت صفات عالیه و تقوی و حکمت و قدرت امام علی را بشناسانیم و شبهات برطرف گردد.

صبر و حلم امیرالمومنین علیه السلام :

حضرت در حلم و بردباری بحد کمال بودند . اوج صبر و پایداری امام علی در جریان 25 سال تحمل 3 خلیفه غاصب در تاریخ ثبت شده است که در جایی در نهج البلاغه خطبه شقشقیه می فرمایند :" همانند کسی صبر کردم گویی خاری در چشمش خلیده و استخوانی در گلویش مانده باشد ». امام بخاطر وصایای پیامبر و حفظ دین و جلوگیری از خونریزی و اختلافات اسلام نوپا صبر کردند و این دستور خدا و پیامبر بود. امیر المومنین علی علیه السلام در خطبه شقشقیه نهج البلاغه فرمودند :" وقتی به خانه ما حمله کردند و مرا کشان کشان بسوی مسجد پیامبر بردند اندیشه کردم آیا با دست تنها حمله کنم یا بر تاریکی وگمراهی آنان که جوان را پیر میکند شکیبایی ورزم . دیدم صبر بر این ظلم به عقل و مصالح اسلام نزدیکتر است. ابوبکر خلافت را به عمربن الخطاب سپرد واو که طبیعتی خشن داشت و زخم زبانش شدید و خطاهایش زیاد بود مردم در زمان عمر به شک افتادند و از صراط مستقیم بیرون رفتند . پس از کشته شدن عثمان مردم پروانه وار گرد من آمدند و مرا مجبور به قبول حکومت کردند. اگر نبود پیمانی که خدا از علما گرفته تا در برابر ستم ستمگران بایستند و به یاری ستمدیدگان بشتابند هر آینه مهار شتر خلافت را بر کوهان آن انداخته و رها میکردم ». ^[1]

سخاوت امام علی علیه السلام :

حضرت در سخاوت مشهور بودند و چه در زمان خانه نشینی و یاحکومت فقرا و ایتام را شناسایی کرده و تامین معاش میکردند . در زمان حکومت حدود 5 ساله خود هرچه به بیت المال وارد میشد تا شب همه را تقسیم میکردند . آیه ای در قرآن در انفاق انگشتر در نماز به فقیردر شان ایشان آمده است. گاهی نانی که تهیه کرده بودند اگر در مسیر سائلی درخواست میکرد ایثار کرده و دست خالی به خانه میرفتند. در سوره انسان آیاتی در شان ایشان آمده است مربوط به بیماری امام حسن و حسین است که نذر کردند اگر آنان خوب شوند همگی 3 روز روزه بگیرند . وقتی اولاد بهبود یافتند روز اول روزه گرفتند و هنگام افطار فقیری درب منزل را زد و همگی نان و غذایشان را به او بخشیدند ، شب دوم یتیمی دق الباب کرد و شب سوم اسیر آزاد شده ای در زد و هر 3 شب همگی نانشان که تنها افطارشان بود بخشیدند و خود آب نوشیدند. آیه بر پیامبر نازل شد در حق امام علی و خانواده :" و یطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و اسیرا ...». ^[2]

عدالت امیرالمومنین علی علیه السلام :

حضرت در نهج البلاغه فرموده اند :" به خدا سوگند اگر تمام جهان و آسمانها را به من بدهند که درباره مورچه ای که پوست جوی در دهان دارد از آن بگیرم هرگز نمی گیرم و ظلم نمی کنم ، دنیای شما در نظر من پست تر از برگ خشکی در دهان ملخی است ». در زمان حکومت 5 ساله خود عدالت اقتصادی و فرهنگی و آزادی بیان و توزیع ثروت در تمام بلاد به عدالت انجام شد تا جایی که غیر مسلمین قرن ها بعد مثل جرج جرداق مسیحی در کتاب امام علی صدای عدالت انسانی از حضرت به عظمت و عدالت یاد کرده است. در زمان حکومت ایشان همه مردم خانه و غذا و شغل و امکان ازدواج و نیازهای دیگر داشتند و این از عجایب و نوادر تاریخ است که در تاریخ سابقه ندارد.

نرمش و عواطف پاک امام علی علیه السلام :

امیرالمومنین در باره قاتل خود ابن ملجم فرمودند با او مدارا کنید و از شیر و غذا به او بخورانید. هر شب به فقرا و ایتام سر میزدند البته در زمانیکه هنوز حاکم نبودند ولی زمانی که حکومت داشتند هیچ فقیری نبود .

خوشرویی :

امام علی علیه السلام بسیار خوش برخورد و نرمخو و شوخ بودند و همه مردم احساس خودمانی با ایشان میکردند و گاه اصحاب میگفتند امام علی طبع شوخ و تواضع دارد و حاکم نباید با مردم شوخ باشد!.

بخشش مخالفین :

در جنگ جمل که با دسیسه معاویه و طلحه و زبیر و عایشه انجام شد حضرت پس از پیروزی بر منافقان آنان را بخشیدند و عایشه را با گروهی به مدینه فرستادند.

مروری بر اخلاق والای امام علی علیه السلام :

در کتاب شرح نهج البلاغه آقای دلشاد تهرانی در باره خلق عظیم امیر المومنین علی علیه السلام آمده است که پنج خصلت حضرت از صفات برتر ایشان در زندگی بوده است ، اول صداقت وراستی و پرهیز از هرگونه دروغ و نفاق ، دوم امانت داری و پایبندی به عهد و پیمان حتی با دشمن ، سوم تواضع با همگان کوچک و بزرگ ، چهارم قناعت و میانه روی در هرکار و پنجم تقوا و پرهیز از گناهان که در تمام نامه ها و خطبه ها و گفتار و اعمالشان مشخص است. در حکمت 229 نهج البلاغه آمده است :" اخلاق زیبا و مکارم اخلاقی زیربنای دین سالم است. اگر اخلاق الهی در مسئولین نباشد و خشونت و هوای نفس جایگزین شود اقتصاد و سیاست و مدیریت و فرهنگ و همه چیز فاسد میشود. هرجا که عقل تعطیل شد خانواده و جامعه دچار بحران میشود.

پرهیز از افراط و تفریط :

اعتدال از عدالت و میانه روی در هرکار منشا دارد و اگر تندروی یا کوتاهی در خدمت و تکلیف ایجاد شود عقل تحت الشعاع واقع میشود و امام علی علیه السلام فرموده اند :" همیشه جاهل یا افراطی است ویا تفریطی . هردوی این صفات ضد عدالت است وبه جامعه یا خانواده ضربه میزند.

گذشت و چشم پوشی از خطا :

در قرآن و سخنان معصومین هست که دیگران را عفوو صفح کنید یعنی خطاهای مردم را نادیده پندارید و امام علی هم بجز در مواردی که حق الناس و عام بود مردم را می بخشیدند.

حیا :

اگر حیا و غیرتمندی از بین برود دین ضربه میخورد و این از بی اخلاقی و باعث بی حرمتی برای سایرین میگردد. کسی که حیا دارد مردم عیوب اورا نخواهند دید. تمام معصومین اهل حیا و غیرت دینی بودند .

ادب در هرکار :

امام علی علیه السلام فرمودند :" ادب بهترین میراث والدین برای اولاد است ». ^[3]

حسن معاشرت با همگان :

حضرت فرمودند :" با خوش اخلاقی و روی گشاده باکوچک و بزرگ خودرا از شر مردم حفظ کن ». ^[4]

و فرمودند : حرفی که نمی خواهی دیگران به تو بگویند به دیگران مگو .

احترام به مردم :

امام علی علیه السلام فرمودند : " احترام و اصلاح بین مردم از یک سال نماز و روزه مستحبی با ارزش تر است ». ^[5]

امام علی و پرهیز از خودبزرگ بینی و عجب :

فرمودند :" هرکس استبداد رای داشته باشد هلاک شود » ^[6]

باید همواره خدارا بزرگ شمرد و هیچکس را خوار نشمرد و الا خدا اورا خوار خواهد کرد.

پرهیز از حسادت :

امام علی علیه السلام فرمودند :" حسد مانند آتش است که چوب را میسوزاند و ایمان شمارا نابود میکند ». ^[7] از هرگونه حسادت و کینه ورزی دوری کن .

برخی از فضائل امیرالمومنین علی علیه السلام :

• عمربن الخطاب متجاوز از 70 بار در طول خلافتش اقرار کرد : ( لولا علی لهلک عمر ) اگر علی علیه السلام نبود عمر هلاک میشد . ^[8]
• امام علی علیه السلام به سلمان فرمودند :" ای سلمان مارا خدا نخوانید اما هرچه پایین تر از خداست از برتریها بخوانید ». ^[9]
• ( حب علی عباده و ذکر علی عباده و الموت علی حبه شهاده و موالاته اکبر الزیاده ) ترجمه: محبت امام علی عبادت است و ذکر او عبادت و مرگ در راه علی شهادت است ). ^[10]
• توجه: برای مطالعه بیشتر در باره فضائل امام علی رجوع شود به کتاب : هزار حدیث در فضائل امام علی علیه السلام نوشته علیرضا صابری یزدی .
• پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند :" ای مردم اولاد خودرا با محبت امام علی بیازمایید اگر علی را دوست میدارند آنان مومن هستند و اگر اورا دشمن دارند منافق اند ». ^[11]
• امام باقر علیه السلام :" پایه های اسلام بر 5 چیز استوار است : نماز ، زکات ، روزه ، حج و ولایت امیر المومنین و ائمه اطهار علیهم السلام وولایت ایشان افضل از تمام نعمت هاست . نماز و روزه و عبادات بدون قبول ولایت امام علی هیچ ارزشی ندارد و تمام اعمالش نابود شده است ». ^[12]

مروری بر آیاتی از قرآن در شان امام علی علیه السلام :

در کتاب علی فی القرآن آیت الله سید صادق شیرازی حدود 600 آیه به روایت کتب اهل سنت در باره امام علی تاویل شده است که ذیلا برخی از آیات را برای نمونه می آوریم.

• " اهدنا الصراط المستقیم » فاتحه : 6

صراط مستقیم همان راه و سیره امیر المومنین علی علیه السلام و راه محمد و آل محمد صلی الله علیهم اجمعین است. ^[13]

• بقره : 25 " و بشر الذین آمنوا و عملوا الصالحات انّ لهم جنات ...» مژده بده به آنان که ایمان به خدا آوردند و اعمال شایسته مورد رضای خدا انجام دادند بهشت برین جزای آنان است. این آیه در شان امام علی علیه السلام و اولاد ایشان است. ^[14]
• بقره : 35 " و قلنا یا آدم اسکن انت و زوجک الجنه ولا تقربا هذه الشجره ...» . به آدم گفتیم تو و همسرت در این بهشت موقت ساکن شوید ولی به این درخت نزدیک نشوید .

شجره درخت پاک علم محمد و آل محمد علیهم السلام است. ^[15]

• بقره : 37 " فتلقی آدم من ربه کلمات فتاب علیه ». آدم از خداوند کلماتی را آموخت و ادا کرد و خدا توبه اورا پذیرفت. کلمات توسل به پنج تن آل کساء است : اللهم بحق محمد و علی و فاطمه و الحسن و الحسین الا تبت علی . ^[16]
• مائده : 55 " انما ولیکم الله و رسوله و الذین یقیمون الصلاه و یوتون الزکاه و هم راکعون ». به نقل از ابن عباس ...این آیه در شان امام علی علیه السلام است . در نماز انگشتری به فقیر بخشید برای رضای خدا . ^[17]
• مائده : 30 " الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا » . امروز دین شمارا کامل کردم و نعمتم را بر شما تمام کردم و دین اسلام را برای شما برگزیدم . موفق بن احمد خوارزمی به سند مذکور از ابی سعید خدری گفت : رسول الله روز غدیر خم دست امام علی را بالا برد و فرمودند :" پس از من ولی شما علی است خدایا دوست بدار کسی که امام علی را سرپرست میگیرد و دشمن بدار کسی که علی را دشمن میدارد . ^[18]
• مائده : 35 " یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله وابتغوا الیه الوسیله " . ای کسانی که به خدا ایمان آورده اید تقوای الهی پیشه کنید و با وسیله نزد خدا روید » . علامه هند بسمل به سندش از عایشه از رسول الله صلی الله علیه و آله : برترین خلق خدا ( علی ) خوارج را به قتل میرساند و او بهترین وسیله شفاعت روز قیامت است یعنی توسل به امام علی و اولاد ایشان . ^[19]
• نور : 35 " الله نور السماوات و الارض مثل نوره کمشکات فیها مصباح المصباح فی زجاجه الزجاجه کانها کوکب دری یوقد من شجره مبارکه ....» . شرح: ابن مغازلی از علی بن جعفر ....از موسی بن جعفر علیه السلام فرمودند :" مشکات یا چراغدان یعنی حضرت فاطمه سلام الله علیها ، و مصباح یعنی امام حسن و امام حسین ، یهدی الله لنوره من یشاء یعنی هدایت میکند خدا به ولایت امام علی علیه السلام . ^[20]
• سوره القدر : " لیله القدر خیر من الف شهر ...». شیخ محمودی در حاشیه شواهد التنزیل از ابن حدید ... از امام معصوم فرمودند :" بنی امیه 1000 ماه حکومت کردند ( 0دود 83 سال ) امام علی علیه السلام فرمودند : " بنی امیه ظلمها خواهند کرد اما مدت حکومت من کوتاه است ولی نزد خدا عظمتش بسیار برتر است . لیله القدر هم برای حضرت زهرا لیله آمده است و هم برای امام علی علیه السلام. ^[21]

مروری بر نامه 53 نهج البلاغه نامه امیرالمومنین علیه السلام به مالک اشتر

( قانون اساسی ) :

" همواره تقوای الهی داشته باش و از عدالت خدا بترس . نفس خودرا از پیروی هوسها بازدار زیرا نفس اماره همواره انسان را بسوی بدیها سوق میدهد . مهربانی با مردم را پوشش دل و عمل خود قرار بده . مبادا همچون حیوان درنده ای باشی که خوردن آنان را غنیمت شماری . مردم دو دسته اند گروهی برادر دینی تو و دسته دیگر همانند و همنوع تو در آفرینش هستند . از کیفر دادن مردم شاد مباش . به مردم نگو دستور میدهم و باید همه اطاعت کنند . اگر خودبزرگ بین و متکبر باشی دینت پژمرده و مردم از گردت پراکنده میشوند. بپرهیز خودرا در بزرگی همانند خدا پنداری . خداوند هر سرکش و مستبدی را خوار میسازد. خدا در کمین ستمکاران است. هنگام اشتباه از مردم عذرخواهی کن. وزیرانت کسانی باشند که حق را صریح بگویند و از گناه و ظلم بدور باشند. مالیات مردم را کم کن تا اعتماد مردم بالا رود. اصالت و قدرت را به نظامیان نده تا فشار بر مردم نیاورند . نظامیان برای امنیت مرزها و شهرها باشند. قاضیان طماع و پول پرست نباشند تا حق را ناحق کنند. از ستایش شدن خواص بپرهیز . مبادا دین را در دست کسانی قرار دهی که ابزار قدرت کنند و ظلمشان را با دین توجیه کنند. به کارمندان دولت آنقدر حقوق بده تا به ربا و رشوه مبتلا نشوند. اگر کسی از مدیران یا دوستانت اختلاس و دزدی بیت المال کرد اورا مجازات کن. مالیات را از سرمایه داران بزرگ بستان . فقر مردم ناشی از غارت اموال از سوی زمامداران است. خدارا در مورد طبقات پایین در نظر داشته باش بی سرپرستان ، یتیمان ، فقرا ، و گروهی که مجبور به تکدی و گدایی میشوند بویژه مستمندانی که گمنام و آبرومندند.

از خونریزی بپرهیز واز خون ناحق پروا کن . هیچ چیز همانند خون ناحق ریخته کیفر الهی و زوال حکومت را نزدیک نمیکند.

این خلاصه ای از وصایای امام علی علیه السلام به مالک اشتر بود که برای تمام انسان ها و رهبران در تمام دنیا و در طول تاریخ الگو است.

نامه 31 نهج البلاغه هم امام علی به فرزندشان توصیه هایی دارند که برای همه انسان ها سرمشق است به آن رجوع کنید.

بهرحال نمونه هایی از سیره حسنه و والای امیرالمومنین علی علیه السلام را مرور کردیم تا آنان که ادعای مسلمانی میکنند و شبهه و جهل دارند آگاه شوند و مقام والای امام علی و معصومین را درک کنند.

ضمنا پلیدترین سلسله حکومتی در طول تاریخ بنی امیه و بنی عباس بودند که در برابر پاکترین خاندان پیامبر اسلام و ائمه معصومین ظلم را به حداکثر رساندند و صفحات تاریخ را سیاه کردند.

1. نهج البلاغه ، خطبه 3 ↑

2. سوده دهر یا انسان آیه 8 ↑

3. شرح غرر الحکم ، ج3 ص 438 ↑

4. خصال صدوق ، ص 633 ↑

5. کافی ، ج2 ص 173 ↑

6. حکمت 160 نهج البلاغه ↑

7. غرر الحکم ص 67 ↑

8. شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج1 ص 6 ↑

9. عیون الحکم و المواعظ ، ابوالحسن ...لیثی واسطی ↑

10. بشاره المصطفی ص 86 ↑

11. تاریخ المومنین ابن عساکر ص 255 ↑

12. نهج البلاغه نامه 69 و حکمت 387 ↑

13. شواهد التنزیل ، حاکم الحسکانی ج1 ص 74 / غایه المرام ، سلیمان بحرانی ص 246 ↑

14. شواهد التنزیل حاکم الحسکانی ، ج1 ص 96 ↑

15. تفسیر نور الثقلین ، ج1 ص60 تالیف : عبد علی العروسی حویزی ↑

16. غایه المرام ، سید هاشم بحرانی ص 393 ↑

17. شواهد التنزیل ، حاکم الحسکانی ، ج1 ص 209 ↑

18. مقتل الحسین ، خوارزمی ج1 ص 47 ↑

19. ارجح المطالب عبید الله امرتسری ص 591 ↑

20. مناقب علی بن ابی طالب ، احمد بن موسی مردویه اصفهانی ، ص 317 ↑

21. شواهد التنزیل ، ج2 ص 354 ↑

    نویسنده: دکتر صادق یادگاری

     

     انتهای پیام | https://www.shia-news.com/