شیعه نیوز:
پاسخ اجمالی
بعثت پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) و گسترش اسلام، علاوه بر تحولات عظیمى که در دنیا از آن زمان تا کنون ایجاد نموده است، مقام و منزلت و نقش زن در خانواده و جامعه را وارد مرحلهاى جدید نمود به گونهاى که با قبل از آن به هیچ وجه قابل مقایسه نیست.
در دوران قبل از اسلام، در جوامع مختلف به زن تنها به عنوان وسیلهاى براى دفع و اشباع شهوات مرد، کار در منزل، تولید مثل، شیردهى و کارگرى بى اراده و اختیار در منزل نگریسته و هیچ گونه حقوق انسانى براى او قایل نبودند و... که با انتقال به یکدیگر، در نهایت به عنوان ارث، کارگرى براى خانه ی وارث مىگشت. در برخى موارد هم، چشم نگشوده، در زیر خاک پنهانش مىکردند، اما اسلام به زن بسان مرد، از نظر شخصیت و کرامت انسانى نگریست و نفقه و مهر او را بر عهدهى مرد نهاد و او را شریک زندگى او نمود که نه تنها خود میراث مرد نیست، که از او ارث هم مىبرد و بسان مرد مىتواند در عرصههاى دینى و فرهنگى و حتى نظامى و اقتصادى با حفظ شؤون و کرامت خویش حضور یابد و مثمر ثمر واقع شود و به تعالى برسد. نمونه ی بارز آن، حضور دو بانوى نمونه اسلام حضرت زهرا و حضرت زینب ( علیه السلام ) در عرصههاى مختلف خانوادگى و اجتماعى است.
ظهور و حکومت حضرت مهدى ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) نیز بسان بعثت رسول ( صلی الله علیه و آله و سلم ) تحولات عظیمى را در پى خواهد داشت و از جمله زن امروز را که با آب و رنگى مدرنتر به دوران جاهلیت باز گردانده شده است، وارد مرحله ی جدیدى از کرامت و شخصیت خواهد نمود. حال کدام فعالیتها و مسئولیتهاى حکومتى در اختیار زنان لایق و کاردان قرار خواهد گرفت، امرى است که تا شاهد آن نباشیم، قضاوت در مورد جزئیات آن مشکل است؛ زیرا دانش و آگاهى ما به وقایع و حوادث آن زمان، از راه مراجعه به آیات و روایات است و جزئیات این وقایع از طریق روایات به دست ما نرسیده است.
پاسخ تفصیلی
زن در دنیاى امروز به نوعى دیگر به جاهلیت جاهلان بازگشته و با عناوینى فریبنده چون همتایى با مرد، آزادى و حق انتخاب و بهرهمندى از حقوق بشر و... کارگرى ارزان و ملعبهاى بى هدف براى مردان و سیاست مداران گردیده و از انسانیت خویش فاصلهى بسیار گرفته است. زن متمدن امروز اگر به منصب و مقامى دست یازد، باز ملعبه سردمداران و حاکمان سیاست پیشه است. شخصیت و عفت زن امروز در هیچ مرحلهاى و با هر مقامى مصون از دست برد شیاطین و سوء استفادهى آنان نیست.
با انحطاط زنان، خانواده نیز از هم گسیخته و ریشه اجتماع در حال پوسیدن و سقوط است. پس انقلابى بسان انقلاب رسول اللَّه ( صلی الله علیه و آله و سلم ) لازم است، تا انسان را و بالاخص زن را به مقام انسانیتش بازگردانیده و به تعالى و ترقى واقعى و حقیقى برساند.
شیعه از زمان پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) به وعدههاى ایشان و قرآن یقین داشته و همواره چشم انتظار این انقلاب بوده و هست. انقلابى که کل دنیا را دگرگون مىنماید و در پى آن، موقعیت زن غیر از موقعیت و انحطاط او در این زمان خواهد بود.
پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) زن را که در دوران جاهلیت، انسان محسوب نمىگشت و از هرگونه حقوق انسانى محروم بود و گاه بدان جهت که وجود و حضورش ننگ محسوب مىشد، هنوز چشم نگشوده، زنده در گور مىخُفت، حیاتى جدید بخشید و او را انسانى مشابه مرد که داراى حقوق و مزایایى بر عهده ی مرد دارد، معرفى نمود. زنى را که تا آن زمان بسان سایر اموال مرد، به دیگران هدیه مىشد و یا به عنوان ارث بین فرزندان ردّ و بدل مىگشت، صاحب حقوق و اموال خویش قرار داد و وارث اموال خویش معرفى نمود.
اسلام مقام زن را تا آن جا بالا آورد که پیامبرش ( صلی الله علیه و آله و سلم ) با او بیعت کرده و مىتوانست در صحنههاى پیکار علیه شرک، در مقام تعلیم و تعلّم یا پرستارى از زخمیان کارزار، و تشویق مردان به یارى پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) و تربیت پاکبازانى در راه دین و انسانیت، حاضر شود. زن اسلامى خود محیى شریعت و مدافع آن در تمامى عرصههاست و از این راه به مقام عالى انسانیت وارد مىشود و برتر از ملک و حوریه ی بهشتى مىگردد؛ زیرا در تمامى این عرصهها شخصیت و عفت و قداست خانواده را نیز حافظ است و از جهتى نقش او فراتر از مرد گشته و خود انسانى است که انسان مىآفریند و انسان پرورش مىدهد و به تعبیر امام راحل (ره) از دامن اوست که مرد به معراج مىرود.
لکن در گذر زمان، نه تنها در جوامع غیر اسلامى، که در جوامع اسلامى نیز بار دیگر به نوعى زن از حقوق انسانىاش محروم گشته، برخى او را در کنج خانه زندان کرده و از تعالى و ترقى فکرى و فرهنگى و اقتصادى و... باز مىدارند و عدهاى او را از خانه و خانواده جدا ساخته و به پشت فرمان ماشین و هواپیما و عمق معدنها و پشت دستگاههاى کارخانهها فرستادهاند و دیگرى به نوعى دیگر و... .
انقلاب جهانى موعود ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )، چنان که از وعدهها و نامش هویداست، تحول عظیمى را در جهان ایجاد خواهد نمود و کل عالم را در زیر پرچم اسلام واقعى و تعالیم حیات بخش آن قرار خواهد داد. که در پى آن، جامعه ی زنان نیز از این تحول عظیم مستثنا نبوده و به جایگاه واقعى خویش برگردانده خواهد شد.
قضاوت و علم ما نسبت به حوادث آن زمان برگرفته از روایات موجود در زمینه ی مهدویت و قرائن و شواهد تاریخى از صدر اسلام است. از جهاتى مىتوان تحولات ایران و جهان پس از قیام اسلامى امام خمینى (ره) و تحولات چشمگیر جامعه ی زنان در ایران پس از استقرار جمهورى اسلامى را، نمونهاى کوچک و ضعیف از تحولات جهان و جامعه ی زنان پس از انقلاب جهانى حضرت مهدى ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) دانست.
آنچه از روایات در مورد زنان دوره ی ظهور حضرت آمده است، روایات زیر است:
جعفر جعفى از امام باقر ( علیه السلام ) نقل مىکند که ایشان فرمود: "... مهدى ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) قیام مىکند... و با او 313 مرد که 50 زن با ایشان است، جمع مىشوند، بدون این که وعده ی قبلى با هم نهاده باشند، مثل ابرهاى پراکنده به هم مىپیوندند و برخى در پى دیگرى مىآیند و این است تفسیر آیه ی (128 سورهى بقره) که خدا در آن مىفرماید: "ر جا که باشید خدا همه ی شما را جمع مىکند؛ زیرا خدا بر هر کارى توانا است". اینها بین رکن و مقام با مهدى ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) بیعت مىکنند و مهدى ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) با ایشان از مکه خروج مىنماید".[1]
عبداللَّه بن بکیر از حمران از امام باقر ( علیه السلام ) روایت کردهاند که ایشان فرمودند: "... در زمان او حکمت و علم آن چنان گسترده مىشود که زن در خانه ی خودش بر طبق کتاب خدا و سنت رسول اللَّه ( صلی الله علیه و آله و سلم ) قضاوت مىنماید."[2]
اغلب احادیث مربوط به مهدویت در زمینهى راههاى مختلف اثبات امامت ایشان ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )، حوادث قبل از ظهور و تحولات حین ظهور و پس از آن است. این روایات از توضیح جزئیات تقسیم وظایف بین کارگزاران حضرت ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) و نیز زن یا مرد بودن آنها و بسیارى امور دیگر ساکتاند. لکن چنان که بیان شد، تحولات پس از انقلاب اسلامى ایران را مىتوان نمونه ی کوچکى از تحولات آن زمان به حساب آورد و به طور طبیعى نقش زنان مسلمان در انقلاب اسلامى و تداوم و حراست از آن، تا حدود زیادى تبیین کننده ی وظایف و نقش زنان در صدر اسلام و در دوره ی ظهور و پس از آن است. امام خمینى (ره) در این زمینه مىفرمایند: "اسلام مىخواهد که زن و مرد رشد داشته باشند، اسلام زنها را نجات داده است، از آن چیزهایى که در جاهلیت بوده، آن قدرى که اسلام به زن خدمت کرده است، خدا مىداند به مرد خدمت نکرده است... . شما نمىدانید که در جاهلیت زن چه بوده و در اسلام چه شده."[3] وی در جایی دیگر مىفرماید: "تشیّع نه تنها زنان را از صحنه زندگى اجتماعى طرد نمىکند، بلکه آنان را در جامعه در جایگاه رفیع انسانى خود قرار مىدهد، ما پیشرفتهاى دنیاى غرب را مىپذیریم، ولى فساد غرب را که خود آنان از آن ناله مىکنند، نه".[4] امام خمینى (ره) همچنیین مىفرماید: "زنان از نظر اسلام نقش حساسى در بناى جامعه ی اسلامى دارند و اسلام زن را تا حدى ارتقا مىدهد که او بتواند مقام انسانى خود را در جامعه بازیابد و از حد شىء بودن، بیرون بیاید و متناسب با چنین رشدى مىتواند در ساختمان حکومت اسلامى مسئولیتهایى به عهده بگیرد".[5]
معمار را انقلاب اسلامی می گوید: "در بین بانوان ایران هم بینش دینى هست و بینش سیاسى و از آن چیزى که شما را باز مىداشت از این که فعالیت سیاسى و دینى بکنید، آن موانع مرتفع شد و امیدوارم به زودى شما به یک پایهاى برسید که هر کدامتان بتوانید، عدهاى را تربیت بکنید."[6] این همه نقشها یک طرف و نقش مادرى یک طرف دیگر: "یک فرزند خوب شما اگر به جامعه تحویل بدهید، براى شما بهتر است از همه ی عالم، اگر یک انسان شما تربیت کنید، براى شما به قدرى شرافت دارد که من نمىتوانم بیان کنم... . دامن مادرها دامنى است که انسان از آن باید درست بشود."[7] از این رو، ملتى که با توانش در صف مقدم براى پیشبرد مقاصد اسلامى هست، آسیب نخواهد دید، ملتى که بانوانش در میدانهاى جنگ با ابرقدرتها و با مواجه شدن با قواى شیطانى، قبل از مردها در این میدانها حاضر شدهاند، پیروز خواهد شد. ملتى که شهید در راه اسلام هم از بانوان دارد و هم از مردها و شهادت را هم بانوان طلب مىکنند و هم مردها، آسیب نخواهد دید".[8]
اگر سیر منطقى مطالب منقول از رهبر و بنیان گذار جمهورى اسلامى دنبال شود، روند نقش زنان در یک تحول اسلامى و پس از آن به خوبى ترسیم و با حضور در حکومت امام زمان ( علیه السلام ) ملموستر خواهد بود.
[1] بحارالانوار، ج52، ص223، باب علامات ظهوره...، ح87.
[2] همان، باب سیره و اخلاقه، ص352، ح106.
[3] صحیفه نور، ج3، ص82.
[4] همان، ج3، ص159.
[5] همان، ج3، ص101.
[6] همان، ج17، ص211.
[7] همان، ج7، ص76.
[8] همان، ج13، ص31.
T