در حالی برخی گمان می‌کردند تغییرات سیاسی آنکارا، پنجره‌ای جدید روی تغییرات سیاسی ترکیه بگشاید، رسیدن اردوغان به ریاست‌جمهوری و بر عهده گرفتن ریاست حزب عدالت و توسعه توسط «احمد داود اوغلو» نوید تغییرات جدیدی را نداد، زیرا دوباره تیمی در رأس امور است که سیاست انتحاری و پشتیبانی از تروریسم را دنبال می‌کند و به این ترتیب ترکیه همچنان بخشی از مشکل و نه حلال آن مانده است.
در همین زمینه، دکتر حسن هانی‌زاده، کار‌شناس مسائل خاورمیانه در گفت‌و‌گو با «تابناک» به بررسی نقش ترکیه در تحولات اخیر منطقه به ویژه رابطه این کشور با گروه تروریستی داعش پرداخته است.
در حالی در ماه‌های اخیر می بینیم داعش از سوریه به عراق وارد شد و توانست به آسانی بخش‌های زیادی از عراق را تصرف کند، در روزهای اخیر شاهد هستیم که داعش نتوانسته است، یکی از شهرهای مرزی میان سوریه و ترکیه را تصرف کند. شما دلیل ضعف داعش در دوران اخیر را چه می‌دانید؟
موصل در شرایطی تحویل داعش شد که برخی رهبران عشایر موصل گمان می‌کردند که حاکمیت داعش خیلی بهتر از حاکمیت شیعیان عراق هست. این واقعیتی است که خود رهبران عشایر موصل به آن اعتراف کردند. البته برخی از فرماندهان ارتش عراق که از رژیم گذشته باقی مانده‌اند، نیز تسهیلاتی در اختیار داعش گذارده اند؛ بنابراین، موصل خیلی سریع تسلیم و توسط داعش اشغال شد.
وضعیت کوبانی چه تفاوتی می‌کند؟
از آغاز بحران سوریه در مارس ۲۰۱۱ بشار اسد برای اینکه بتواند کرد‌ها را از گروه‌های تروریستی سوریه جدا کند، نوعی خودمختاری و خودگردانی محلی به آن‌ها داد. به این مفهوم که تلاش کرد که اهالی کوبانی به نوعی خودگردانی داشته باشند. این کار با دو هدف انجام شد؛ هدف نخست اینکه جدایی بین تروریست‌ها و کرد‌ها ایجاد کند. هدف دوم آزار رساندن به اردوغان است.
اردوغان رئیس جمهور ترکیه به شدت از خودگردانی منطقه کوبانی ناراحت بود. لذا داعش با اشاره دولت ترکیه به کوبانی حمله کرد تا دولت ترکیه از کردهای کوبانی به عنوان برگ برنده فشار بر کردهای ترکیه استفاده کند. به نظر می‌رسد که الان وضعیت کردهای کوبانی و همچنین مسائل مربوط به ترکیه و سوریه به شدت پیچیده شده است، ولی در عین حال همه این حوادث با هم ارتباط دارد.
به نظر شما، چرا ترکیه با تروریسم برخورد دوگانه ای دارد؛ مثلا بعد از حمله داعش به کوبانی هیچ کمکی به مردم کرد مظلوم این شهر نکرد؟
دولت اردوغان یک سیاست دوگانه در منطقه ایجاد کرده است. از اسلامگرا‌ها برای پیشبرد اهداف خودش استفاده می‌کند، از اقلیم کردستان استفاده می‌کند، از گروهک‌های تروریستی داعش در جبهه النصره و ارتش آزاد استفاده ابزاری می‌کند. در واقع اردوغان بازیگری است که سرانجام موجبات شورش‌های خیابانی علیه خود را فراهم می‌کند.
این دوگانگی در سیاست خارجی ترکیه به چه معناست؟
اردوغان در سیاست خارجی بسیار دوگانه عمل می‌کند. الان در مورد مصر با دولت السیسی به خاطر همراهی اردوغان با اخوان المسلمین مشکلاتی دارد. اختلاف نظرهایی الان میان عربستان و ترکیه به خاطر موضع گیری‌های متضاد آن‌ها با اخوان المسلمین وجود دارد. در عین حال، به رغم اختلافاتی که درست شده است، اردوغان از آغاز بحران سوریه با کمک عربستان و قطر یک مثلث تخریبی علیه سوریه ایجاد کرد.
هدف اردوغان از مخالفت با دولت بشار چیست؟
هدف اردوغان این است که یک دولت دست نشانده در سوریه پس از سرنگونی احتمالی دولت بشار ایجاد بکند که این دولت هم وابسته به امریکا به غرب و حتی وابسته به رژیم صهیونستی و هم با ترکیه نوعی همسازی و هماهنگی و همگرایی داشته باشد. دلیل این امر این است که نو عثمانی‌های ترکیه مانند اردوغان و داود اغلو نخست وزیر ترکیه، درصددند بخشی از خاک سوریه به ویژه منطقه ادلب را جدا و به خاک ترکیه ملزم کنند تا بتوانند راه ترانزیتی زمینی ترکیه را به شمال آفریقا و خاورمیانه توسعه بدهند.
در واقع شما دلیل حمایت ترکیه از داعش را چشمداشت این کشور به بخشی از خاک سوریه می‌دانید؟
مدت‌ها پیش نو عثمانی‌ها نسبت به خاک سوریه به ویژه در منطقه ادلب چشم داشتند؛ بنابراین، اردوغان با اهداف طولانی مدت، دنبال ایجاد یک دولت دست نشانده در سوریه است؛ افزون بر اینکه دولت اردوغان در اقلیم کردستان بدون مراجعه به دولت مرکزی عراق با کردستان رابطه برقرار کرد. اکنون اردوغان چون با داعش ارتباط دارد و داعش هم تهدید کرده که اسناد این ارتباط را در صورتی که ارتش ترکیه به داعش حمله کند، فاش خواهد کرد. لذا اردوغان مایل نیست مستقیم با داعش و گروهک‌های تروریستی درگیر شود؛ همان سیاستی که امریکا در ائتلاف جهانی علیه داعش و از نیروهای کشورهای منطقه استفاده کرد. الان اردوغان تلاش می‌کند از نیروهای پیشمرگه برای کمک به منطقه کوبانی استفاده کند، بدون اینکه خود را مستقیم درگیر با داعش کند.
درست است که اردوغان سیاست‌هایی دارد که می‌خواهد آن‌ها را اعمال کند، ولی در پایان این سیاست به ضرر او تمام خواهد شد؛ هرچند اردوغان بازیگر سیاسی و بندباز سیاسی ماهری است، سرانجام از این بند سقوط خواهد کرد.
چرا ترکیه تا کنون حاضر به در اختیار گذاردن فرودگاه به ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا نشده است؟
اکنون اختلاف نظرهایی بین آمریکا و دولت اردوغان بروز کرده است، زیرا اردوغان در هیچ شرایطی مایل نیست یکی از پیش شرط‌هایی خود را رها کند. اردوغان مطرح کرده که مسأله سرنگونی دولت بشار باید در اولویت باشد، حال آنکه سرنگونی اسد است در اولویت کار آمریکایی‌ها نیست. امریکایی‌ها می‌کوشند در دراز مدت و در یک فرایند زمان طولانی بشار اسد را سرنگون کنند، در حالی که اردوغان سریع می‌خواهد انجام بگیرد.
پیش بینی شما از آینده منطقه و درگیری‌ها در منطقه چیست؟
موضوع داعش و حضورش سناریو کاملاً تعریف شده است. داعش در دراز مدت همچنان در مثلث لبنان سوریه و عراق خواهد ماند و این ماندن به چند دلیل است؛
۱ ـ سعی می‌کنند از وجود داعش برای ضربه زدن به مقاومت اسلامی و حزب الله در لبنان استفاده کنند.
۲ـ ایران، عراق و سوریه یک قرارداد ساخت خط لوله گاز از ایران به عراق و سوریه امضا کرده‌اند. این پروژه سنگین ۱۰ میلیارد دلاری است. از طریق این توافق، ایران گاز خودش را از عراق و سوریه به دریایی مدیترانه و اروپا صادر می‌کند. پس از این قرارداد بلافاصله موضوع داعش را ایجاد کردند تا این منطقه برای مدت‌ها ناامن باشد و اجازه ندهد که این پروژه تکمیل شود.
ضمن اینکه به تازگی همین اردوغان در سفر به دوحه و گفت‌و‌گو با شیخ آل ثانی امیر قطر، موضوع باقی ماندن داعش در منطقه و اینکه قطر باید کمک مالی کند تا داعش برای سال‌ها در منطقه مثلث لبنان، سوریه و عراق بماند و قطر به عنوان کشوری که بتواند مدیریت انرژی گاز را در جهان داشته باشد و در مقابل به ترکیه کمک مالی کند، مطرح کرده است. قطر حتی می‌خواهد با صادرات گاز به ترکیه، خود را جایگزین صادرات گاز ایران کند. این توافق وجود دارد که قطر در آینده به عنوان تنها کشوری که انرژی گاز خواهد داشت، بتواند بر بهای گاز تأثیرگذار باشد و قیمت گاز را قطر تعیین کند؛ یا به عبارت دیگر، مدیریت جهانی گاز در اختیار قطر قرار بگیرد. لذا در سفر اردوغان به دوحه بر مسأله ضرورت ناامنی در عراق و سوریه تأکید شد و قطر هم تعهد کرده است که کمک مالی برای مدت‌ها در اختیار داعش گذارد.
